ურანი (ელემენტი)
From Wikipedia, the free encyclopedia
ურანი[1][2] (ლათ. Uranium; ქიმიური სიმბოლო — ) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეშვიდე პერიოდის, ჯგუფგარეშე (ძველი კლასიფიკაციით მესამე ჯგუფის თანაური ქვეჯგუფის, IIIბ) რადიოაქტიური ქიმიური ელემენტი. განეკუთვნება აქტინოიდების ოჯახს. მისი ატომური ნომერია — 92, ატომური მასა — 238.03, tდნ — 1132.2 °C, tდუღ — 4131 °C, სიმკვრივე (-U) — 19.07 გ/სმ3. მოვერცხლისფრო-თეთრი ფერის ლითონი. ბუნებრივი ურანი შედგება სამი იზოტოპის ნარევისაგან: (99.274%; T1/2=7009446800000000000♠4.468×109 წ), (0.720%; T1/2=7008704000000000000♠7.04×108 წ) და (0.005%; T1/2=7005245500000000000♠2.455×105 წ). ხელოვნურად მიღებულია 11 რადიაქტიური იზოტოპი, რომელთა მასური რიცხვებია 227-240. მათ შორის დიდი სიცოცხლის ხანგრძლივობისაა (T1/2=7005159200000000000♠1.592×105 წ), რომელიც მიიღება თორიუმის ნეიტრონული დასხივებით. და რადიოაქტიური მწკრივების დამწყები ელემენტებია.
სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ ურანი (მრავალმნიშვნელოვანი). |
ურანი |
92U |
238.03 |
5f3 6d1 7s2 |
ზოგადი თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა | მოვერცხლისფრო ლითონი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სტანდ. ატომური წონა Ar°(U) |
238.02891±0.00003 238.03±0.01 (დამრგვალებული) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ურანი პერიოდულ სისტემაში | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომური ნომერი (Z) | 92 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
პერიოდი | 7 პერიოდი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ბლოკი | f-ბლოკი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონული კონფიგურაცია | [Rn] 5f3 6d1 7s2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონი გარსზე | 2, 8, 18, 32, 21, 9, 2 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ელემენტის ატომის სქემა | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ფიზიკური თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში | მყარი სხეული | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
დნობის ტემპერატურა |
1132.2 °C (1405.3 K, 2070 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
დუღილის ტემპერატურა |
4131 °C (4404 K, 7468 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (ო.ტ.) | 19.1 გ/სმ3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (ლ.წ.) | 17.3 გ/სმ3 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
დნობის კუთ. სითბო | 9.14 კჯ/მოლი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
აორთქ. კუთ. სითბო | 417.1 კჯ/მოლი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
მოლური თბოტევადობა | 27.665 ჯ/(მოლი·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ნაჯერი ორთქლის წნევა
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომის თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ჟანგვის ხარისხი | +1, +2, +3, +4, +5, +6 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტროდული პოტენციალი |
U←U4+ –1.38 ვ U←U3+ –1.66 ვ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ელექტროუარყოფითობა | პოლინგის სკალა: 1.38 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
იონიზაციის ენერგია |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ატომის რადიუსი | ემპირიული: 156 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
კოვალენტური რადიუსი (rcov) | 196±7 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
იონური რადიუსი (rion) |
(+6e) 80 (+4e) 97 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ვან-დერ-ვალსის რადიუსი | 186 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
მოლური მოცულობა | 12.5 სმ3/მოლი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ურანი (ელემენტი)ს სპექტრალური ზოლები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სხვა თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ბუნებაში გვხვდება | პირველადი ნუკლიდების სახით | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
მესრის სტრუქტურა | ორთორომბული | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
მესრის პერიოდი | 4.955 Å | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ბგერის სიჩქარე | 3155 მ/წმ (20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
თერმული გაფართოება | 13.9 µმ/(მ·K) (25 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ხვედრითი თბოტევადობა | 27.67 ჯ/(K·მოლ) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
თბოგამტარობა | 27.5 ვტ/(მ·K) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
მაგნეტიზმი | პარამაგნეტიკი | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
იუნგას მოდული | 208 გპა | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
წანაცვლების მოდული | 111 გპა | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
დრეკადობის მოდული | 100 გპა | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
პუასონის კოეფიციენტი | 0.23 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ვიკერსის მეთოდი | 1960–2500 მპა | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ბრინელის მეთოდი | 2350–3850 მპა | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
CAS ნომერი | 7440-61-1 | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ისტორია | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
სახელწოდება მომდინარეობს | after planet Uranus, itself named after Greek god of the sky Uranus | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
აღმომჩენია | მარტინ ჰაინრიხ კლაპროთი (1789) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
პირველი მიმღებია | ეჟენ პელიგო (1841) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ურანის მთავარი იზოტოპები | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• |