თალიუმი
From Wikipedia, the free encyclopedia
თალიუმი[1][2] (ლათ. Thallium; ქიმიური სიმბოლო — ) — ელემენტთა პერიოდული სისტემის მეექვსე პერიოდის, მეცამეტე ჯგუფის (მოძველებული კლასიფიკაციით — მესამე ჯგუფის მთავარი ქვეჯგუფის, IIIა) ქიმიური ელემენტი. მისი ატომური ნომერია — 81, ატომური მასა — 204.38, tდნ — 304 °C, tდუღ — 1473 °C, სიმკვრივე — 11.85 გ/სმ3. რუხი ფერის მბზინვარე ლითონი. მიეკუთვნება მძიმე ლითონების ჯგუფს. ბუნებაში გვხვდება თალიუმის ორი სტაბილური იზოტოპი (29.5 %) და (70.5 %), აგრეთვე რადიოაქტიური იზოტოპები — — რადიოაქტიური მწკრივების წევრები. ხელოვნურად მიღებულია თალიუმის 37 იზოტოპი, რომელთა მასური რიცხვი მერყეობს 176-დან 216-მდე. 1861 წელს თალიუმი აღმოაჩინა ინგლისელმა მეცნიერმა უ. კრუქსმა. 1862 წელს ფრანგმა ქიმიკოსმა კ. ლამიმ პირველმა გამოყო თალიუმი და დაადგინა მისი ლითონური თვისებები.
თალიუმი |
81Tl |
204.38 |
4f14 5d10 6s1 |
ზოგადი თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
მარტივი ნივთიერების ვიზუალური აღწერა | რუხი ფერის მბზინვარე ლითონი | |||||||||||||||||||||||||||||
სტანდ. ატომური წონა Ar°(Tl) |
[204.382, 204.385] 204.38±0.01 (დამრგვალებული) | |||||||||||||||||||||||||||||
თალიუმი პერიოდულ სისტემაში | ||||||||||||||||||||||||||||||
ატომური ნომერი (Z) | 81 | |||||||||||||||||||||||||||||
ჯგუფი | 13 | |||||||||||||||||||||||||||||
პერიოდი | 6 პერიოდი | |||||||||||||||||||||||||||||
ბლოკი | d-ბლოკი | |||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონული კონფიგურაცია | [Xe] 4f14 5d10 6s1 | |||||||||||||||||||||||||||||
ელექტრონი გარსზე | 2, 8, 18, 32, 18, 3 | |||||||||||||||||||||||||||||
ელემენტის ატომის სქემა | ||||||||||||||||||||||||||||||
ფიზიკური თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||
აგრეგეგატული მდგომ. ნსპ-ში | მყარი სხეული | |||||||||||||||||||||||||||||
დნობის ტემპერატურა |
304 °C (577 K, 579 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||
დუღილის ტემპერატურა |
1473 °C (1746 K, 2683 °F) | |||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (ო.ტ.) | 11.85 გ/სმ3 | |||||||||||||||||||||||||||||
სიმკვრივე (ლ.წ.) | 11.22 გ/სმ3 | |||||||||||||||||||||||||||||
დნობის კუთ. სითბო | 4.14 კჯ/მოლი | |||||||||||||||||||||||||||||
აორთქ. კუთ. სითბო | 165 კჯ/მოლი | |||||||||||||||||||||||||||||
მოლური თბოტევადობა | 26.32 ჯ/(მოლი·K) | |||||||||||||||||||||||||||||
ნაჯერი ორთქლის წნევა
| ||||||||||||||||||||||||||||||
ატომის თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||
ჟანგვის ხარისხი | −5, −2, −1, +1, +2, +3 | |||||||||||||||||||||||||||||
ელექტროდული პოტენციალი |
Tl←Tl+ −0.338 ვ Tl←Tl3+ 0.71 ვ | |||||||||||||||||||||||||||||
ელექტროუარყოფითობა | პოლინგის სკალა: 1.62 | |||||||||||||||||||||||||||||
იონიზაციის ენერგია |
| |||||||||||||||||||||||||||||
ატომის რადიუსი | ემპირიული: 170 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||
კოვალენტური რადიუსი (rcov) | 145±7 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||
ვან-დერ-ვალსის რადიუსი | 196 პმ | |||||||||||||||||||||||||||||
თალიუმის სპექტრალური ზოლები | ||||||||||||||||||||||||||||||
სხვა თვისებები | ||||||||||||||||||||||||||||||
ბუნებაში გვხვდება | პირველადი ნუკლიდების სახით | |||||||||||||||||||||||||||||
მესრის სტრუქტურა | მჭიდრო ჰექსაგონალური | |||||||||||||||||||||||||||||
ბგერის სიჩქარე | 818 მ/წმ (20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||
თერმული გაფართოება | 29.9 µმ/(მ·K) (25 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||
თბოგამტარობა | 46.1 ვტ/(მ·K) | |||||||||||||||||||||||||||||
კუთრი წინაღობა | 0.18 ნომ·მ (20 °C) | |||||||||||||||||||||||||||||
მაგნეტიზმი | დიამაგნეტიკური | |||||||||||||||||||||||||||||
მაგნიტური ამთვისებლობა | 3004491000000000000♠−50.9×10−6 სმ3/მოლ | |||||||||||||||||||||||||||||
იუნგას მოდული | 8 გპა | |||||||||||||||||||||||||||||
წანაცვლების მოდული | 2.8 გპა | |||||||||||||||||||||||||||||
დრეკადობის მოდული | 43 გპა | |||||||||||||||||||||||||||||
პუასონის კოეფიციენტი | 0.45 | |||||||||||||||||||||||||||||
მოოსის მეთოდი | 1.2 | |||||||||||||||||||||||||||||
ბრინელის მეთოდი | 26.5–44.7 მპა | |||||||||||||||||||||||||||||
CAS ნომერი | 7440-28-0 | |||||||||||||||||||||||||||||
ისტორია | ||||||||||||||||||||||||||||||
სახელწოდება მომდინარეობს | after Greek thallos, green shoot or twig | |||||||||||||||||||||||||||||
აღმომჩენია | უილიამ კრუქსი (1861) | |||||||||||||||||||||||||||||
პირველი მიმღებია | კ. ლამი (1862) | |||||||||||||||||||||||||||||
თალიუმის მთავარი იზოტოპები | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
• |