ახალი გვინეა
From Wikipedia, the free encyclopedia
ახალი გვინეა (ინდონ. Pulau Irian, ინგლ. New Guinea, ტოკ-პისინის ენა — Niugini) — მსოფლიოში სიდიდით მეორე კუნძული (გრენლანდიის შემდეგ), რომლის ფართობი შეადგენს 786 000 კმ²-ს. კუნძული მდებარეობს წყნარი ოკეანის სამხრეთ-დასავლეთ ნაწილში. გეოგრაფიულად ეს ტერიტორია მიეკუთვნება მალაის არქიპელაგს[1] ეს კუნძული წარმოადგენს აზიის და ოკეანეთის გამყოფს. ახალი გვინეა მიეკუთვნება ავსტრალიის კონტინენტს[2] ახალი გვინეა ავსტრალიისგან გამოყოფილია ტორესის სრუტის მეშვეობით. ეს ტერიტორია მიიჩნევა მელანეზიის კუნძულების ჯგუფის ნაწილად. რაც შეეხება პოლიტიკურ თვალსაზრისს, ახალი გვინეა იყოფა ორ ნაწილად. დასავლეთი პაპუა შედის ინდონეზიის შემადგენლობაში რიგითი პროვინციის სახით. აღმოსავლეთ ნაწილში მდებარეობს, სუვერენული სახელმწიფო პაპუა-ახალი გვინეა. კუნძულზე დაახლოებით 9 500 000 ადამიანი (2010) ცხოვრობს, ეს ტერიტორია ერთ-ერთი ყველაზე მეჩხრად დასახლებული ადგილია (12 კაცი/კმ²).
მშობ. სახელი: ინდონ. Pulau Irian ინგლ. New Guinea ტოკ-პისინის ენა — Niugini | |
---|---|
კუნძული ახალი გვინეა | |
გეოგრაფია | |
მდებარეობა | მელანეზიის არქიპელაგი |
კოორდინატები | 5°20′ ს. გ. 141°36′ ა. გ. |
ფართობი | 786 000 კმ² |
უმაღლესი წერტილი |
4884 მ პუნჩაკ-ჯაია |
ინდონეზია პაპუა-ახალი გვინეა | |
დემოგრაფია | |
მოსახლეობა | ~ 9 500 000 (2010) |
სიმჭიდროვე | 12 ად. /კმ² |
ეთნიკური ჯგუფები | პაპუასები და მელანეზიელები |
ახალი გვინეა გეოლოგიური თვალსაზრისით, მოქცეულია ტექტონიკურად აქტიურ ზონაში. აქ არის მრავალი ვულკანი, მათ შორის სიმაღლის თვალსაზრისით უმაღლესია პუნჩაკ-ჯაია, სიმაღლე — 4884 მ (16 023 ფტ). კუნძული მდიდარია ფლორის და ფაუნის მრავალფეროვნებით, აქ არის მრავალი ენდემური ჯიშის ცხოველი და მცენარე.
კუნძულზე ადამიანის უძველესი ნასახლარები 40 000 წლით თარიღდება, ახალ გვინეაზე ადამიანი აზიის კონტინენტიდან მოხვდა. XVI საუკუნეში კუნძულზე პირველად მივიდნენ ევროპელები, ესენი იყვნენ ესპანელები, მათ ახალ აღმოჩენილ კუნძულს ნუევა გვინეა უწოდეს. მოგვიანებით ეს ტერიტორია შევიდა ნიდერლანდების იმპერიის შემადგენლობაში, ახალი გვინეა გაერთიანდა ჰოლანდიურ ოსტ-ინდოეთში. გერმანიის იმპერიის გაძლიერების შემდეგ, გერმანელებმა მოახდინეს კუნძულის ჩრდილოეთი ნაწილის ანექსირება, აქ შეიქმნა გერმანული ახალი გვინეა. პირველი მსოფლიო ომის შემდეგ, როდესაც მოხდა გერმანიის და მისი მოკავშირეების დამარცხება, ვერსალის ხელშეკრულების საფუძველზე, კუნძული ავსტრალიას გადაეცა. 1975 წელს კუნძულის აღმოსავლეთ ნაწილს დამოუკიდებლობა მიენიჭა.