ایران بزرگ
قلمرو جغرافیایی و تمدنی ایرانی / From Wikipedia, the free encyclopedia
ایران بزرگ (همچنین ایرانزمین یا ایرانشهر)[1][2] محدودهٔ جغرافیایی و حوزهٔ تمدنی فلات ایران و جلگههای مجاور آن،[3] دربرگیرندهٔ ایران کنونی، بخش بزرگی از قفقاز، افغانستان و آسیای میانه، دربرگیرندهٔ تاجیکستان و ازبکستان کنونی، ماوراءالنهر و خوارزم و مناطق جنوبی دریاچه خوارزم (آرال) تا دریای کاسپین، پاکستان و کشمیر، کوههای هندوکش و مناطق غربی چین امروزی و نیز کرانهها و آبخوستهای جنوبی خلیج فارس و در غرب، شامل تمام منطقههای میانرودان، کردستان و بخش شرقی ترکیه امروزی و آناتولی است؛[4] کاربرد تاریخی ایران صرفاً محدود به بخش غربی آن که هماکنون به این نام خوانده میشود نبوده و تمام مرزهای سیاسی کشورهایی که تحت تسلط ایرانیان بود همچون میانرودان و اغلب ارمنستان و جنوب قفقاز را هم در بر میگرفته است.[5][6]
ایران بزرگ
ایرانزمین، ایرانشهر | |
---|---|
حوزه فرهنگی و تمدنی ایران بزرگ | |
فلات ایران، خوارزم و ماوراءالنهر، قفقاز، آناتولی، میانرودان | ایران، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، قزاقستان، عراق، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، داغستان، ترکیه |
تاریخ ایرانزمین | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
پیش از پیدایش دولت–ملتهای نوین | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
مفهوم ایران بزرگ، از جنبههای گوناگون ریشه در تاریخ چندهزار ساله ایران دارد. اواسط دوران صفوی تا قاجاریه، ایران بسیاری از سرزمینهای خود را از دست داد. از جمله واگذاری کردستانات در ترکیه و عراق امروزی به امپراتوری عثمانی (۱۵۳۳ میلادی)، واگذاری خانقین، دیالی در عراق امروزی طی معاهده زهاب، واگذاری هرات در افغانستان طی معاهده پاریس در سال ۱۸۵۷ میلادی[7][8][9] و واگذاری مناطق ارمنستان، خانات باکو و شرق گرجستان که پیشتر بخشی از ایران بودند بر طبق عهدنامه گلستان (۱۸۱۳. م)[10] و خانات ایروان، نخجوان و تالش شمالی طبق ترکمنچای (۱۸۲۸. م) در نتیجه شکست ایران در جنگهای ایران و روسیه، استانهای قفقازی برای همیشه به روسیه واگذار شد و مرزهای جدید در طول رودخانه ارس شکل گرفت.[11][12]