ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਟਕਰਾਅ ਸੀ ਜੋ 1848 ਅਤੇ 1849 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋਇਆ, ਅਤੇ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ।[1]
ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
ਚਾਰਲਸ ਹਰਬਰਟ ਪੇਨ ਦੁਆਰਾ ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸਕੈਚ ਨਕਸ਼ਾ | |||||||
| |||||||
Belligerents | |||||||
ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ | ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ | ||||||
Commanders and leaders | |||||||
ਸਰ ਹਿਊਗ ਗਫ ਹਰਬਰਟ ਬੈਂਜਾਮਿਨ ਐਡਵਰਡਸ ਸਰ ਵਾਲਟਰ ਗਿਲਬਰਟ |
ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਅਟਾਰੀਵਾਲਾ ਚਤਰ ਸਿੰਘ ਅਟਾਰੀ ਵਾਲਾ ਦੀਵਾਨ ਮੂਲ ਰਾਜ |
19 ਅਪ੍ਰੈਲ 1848 ਨੂੰ ਸਿਵਲ ਸਰਵਿਸ ਦੇ ਪੈਟਰਿਕ ਵੈਨਸ ਐਗਨੇਊ ਅਤੇ ਬੰਬਈ ਯੂਰਪੀਅਨ ਰੈਜੀਮੈਂਟ ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਵਿਲੀਅਮ ਐਂਡਰਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੀਵਾਨ ਮੂਲਰਾਜ ਚੋਪੜਾ ਤੋਂ ਮੁਲਤਾਨ ਦਾ ਚਾਰਜ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਉਥੇ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚਹੀ ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਬਗਾਵਤ ਵਿੱਚਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈਆਂ। . ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਨੇ ਕਮਾਂਡਰ-ਇਨ-ਚੀਫ਼ ਸਰ ਹਿਊਗ ਗਫ਼ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤੀ ਪ੍ਰਗਟਾਈ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ੌਜੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨਾ ਤਾਂ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਅਤੇ ਸਪਲਾਈ ਨਾਲ ਲੈਸ ਸਨ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਤੁਰੰਤ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਸਨ। ਉਸ ਨੇ ਬਗਾਵਤ ਦੇ ਫੈਲਣ ਦਾ ਵੀ ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਜੋ ਲੋੜ ਪੈਦਾ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੁਲਤਾਨ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਲਈ, ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਕੀਤੀ, ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਫੌਜ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਖੁਦ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਹਰਬਰਟ ਐਡਵਰਡਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਮੂਲਰਾਜ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਫਲਤਾਵਾਂ, ਅਤੇ ਨਵੰਬਰ ਵਿੱਚ ਰਾਮਨਗਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ 13 ਜਨਵਰੀ 1849 ਨੂੰ ਚਿੱਲਿਆਂਵਾਲਾ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਗਫ਼ ਦੀਆਂ ਅਸਥਾਈ ਜਿੱਤਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਮੁਲਤਾਨ ਵਿਖੇ ਵਿਰੋਧ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ। ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ, 22 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ, ਜਨਰਲ ਵਿਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਮੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚਲੈ ਲਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗਫ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। 21 ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ, ਗਫ਼ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚਪੂਰੀ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਰਾਵਲਪਿੰਡੀ ਵੱਲ ਪਿੱਛਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਨੇ ਹਥਿਆਰ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੇ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਫ਼ਗਾਨ ਸਹਿਯੋਗੀ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹਟ ਗਏ। ਗੁਜਰਾਤ 'ਤੇ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਨੇ 1849 ਵਿੱਚਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ।