Nîjadperestî
From Wikipedia, the free encyclopedia
Nîjadperestî yan jî nîjadparêzî[1][2], gotineke ku di sedsala 20an de bi jenosîda cihûyan ku ji aliyê naziyan ve pêk hat hanîn re ket rojeva mirovatiyê de.[çavkanî hewce ye]
Temenê xwe, ji "nijad/nîjadê" digirê. Di têgihiştina nijadê de, di civakê de, tenê komên ku bi benê xwûnê û xizmtiyê digihina hevdû dibina yên hevdû. Li gor têgihiştina nijadiyê, ya ku dide kifşkirin, aliyê girêdana bi hev ve ya biyolojikî ya. Bi wê re li ser wê re aliyên din ên weke çandî û ûrfî tên ser ziman.
Lê di sadsale 20an de, bi têgihiştineka dîn jî ev gotin derketa li pêş. Ew jî, ev bû. Nijadek ku xwe li ser ya din re bibîne, xwe jê mazintir û maztir û li sertir bibînê, xwe li ser re bibîne, ev têgihiştin derket li pêş. Di temenê serdestiyê de, ev têgihiştin hat bi lêvkirin. Minaq, Ewropa, hema bêja nîêv Afrîka ji xwe kir kola. Ew reşîk di dîtin. Gotina reşîkitiyê jî, di wateyaka biçûkxistinê de bikarhanî. Ev jî, aliyekî din yê jî têgihiştina nîjadiparêstiyê bû.
Li tirkî jî, îro, kurd, weke yên "bêqiymet" tên dîtin. Mafê wan hemû ji destê wan hatiye girtin. Kurd, zimanê wan jî, qedexa ye. Çi hebe, bi navê tirkitiyê tênin ser ziman û tirkitiyê li ser hemû nav, xalk û komên din ên etnîkî re digirin. Ji xaynî tirkan, komên hemûyan, ku kurd jî di nav de, biçûk dibînin û nêzîkatiya kola li wan dikin.
Sistem, çawa dibe nîjadperest? Di dema ku bi wan nêzîkatiyan li ber komên din ên civakê ên Xalk tevgeriya, hingî, dibe nîjadperarêst. Minaq, Î ro, li tirkî di destûra wê de tê gotin, '"tenê zimanê perwerde, Zimanê Tirkî ya û ji wê zimanê pêde, ti zimanên din nayên bikarhanîn".' Bi vê jî, êdî weke zimanê kurdî, zimanên din jî, tên qede kirinû Hemû kes, tên tirkkrin. Destûra sistemekê, ku tenê li gor navekî nijad tevgeriya, hingî dibe nijadparêst. Ji aliyê olî ve jî, ku hemû hizrên din yên cuda yên olî ku hatina redkirin û biçûk hatina dîtin, hingî jî, bi olê re ew nêzîkatî ji aliyê ku mirov bê û rêveberî bê, ji aliyê wan ve tê nîşandin.