حسینعلی منتظری
قائممقام رهبر جمهوری اسلامی ایران (۱۳۶۴–۱۳۶۸) / From Wikipedia, the free encyclopedia
حسینعلی منتظری (۱ مهر ۱۳۰۱[3][4] – ۲۹ آذر ۱۳۸۸) از مراجع تقلید شیعه دوازدهامامی اهل ایران بود که از ۱۳۶۴ تا ۱۳۶۸ بهعنوان قائممقام رهبر جمهوری اسلامی ایران فعالیت کرد. او از مرداد تا آبان ۱۳۵۸ نیز رئیس مجلس خبرگان قانون اساسی بود.[5]
منتظری از شاگردان سید حسین بروجردی و روحالله خمینی و نماینده تامالاختیار او در ایران بود. او به دلیل مخالفت با حکومت پهلوی سالها در زندان به سر برد. او پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ به ریاست مجلس خبرگان قانون اساسی رسید و در گنجانده شدن اصل ولایت فقیه در قانون اساسی ایران نقش مهمی داشت. منتظری در سال ۱۳۶۴ از سوی مجلس خبرگان رهبری به قائممقام رهبری انتخاب شده بود. در فروردین ۱۳۶۸ هنگامی که نامهٔ محرمانهٔ بهمن ۱۳۶۷ منتظری به خمینی در اعتراض به اعدامها از رادیو بیبیسی خوانده شد، نامهٔ عزل او از سوی خمینی به او نوشته شد و او در پاسخ از این مقام کنارهگیری کرد.[6][7] اختلاف اصلی وی با خمینی بر سر مسائل حقوق بشری بهویژه کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷ بود. وی در دو دهه پایانی عمر خود به انتقاد از سیاستهای حکومت ادامه داد و پس از انتقادی شدید از شاگرد سابقش سید علی خامنهای در سال ۱۳۷۶ و دعوت رئیسجمهور وقت به ایستادگی در برابر رهبری ایران، به تصمیم شورای عالی امنیت ملی ایران شش سال را در حبس خانگی بهسر برد.[8] مطالب دربارهٔ او در کتابهای درسی حذف شد، نام خیابانهایی که به نامش بود تغییر یافت و در رسانههای دولتی «شیخ سادهلوح» نامیده شد.[9][10]
منتظری - که از مدافعان حکومت دینی و از مهمترین شارحان نظریهٔ ولایت فقیه بود - بعد از درگیری با خمینی، از جدیترین منتقدان حکومت ایران بهشمار میرفت.[11] مهمترین اعتراضات او شامل وضعیت زندانیان، رابطهٔ پنهانی با آمریکا، ادامهٔ جنگ با عراق پس از آزادی خرمشهر، استقراض خارجی، عدم رعایت حقوق بشر و دخالت حکومت در حوزههای علمیه میشد. او که بهعنوان آگاهترین عالم دینی در ایران شناخته میشد و از نظر برخی اعلم فقهای شیعه بود، در ماههای پایانی عمر خود با صدور فتوایی بر ضد برخورد حکومت با معترضان به انتخابات ریاستجمهوری ۱۳۸۸ به رهبر معنوی جنبش سبز بدل شد.[12] مراسم تشییع جنازهٔ او با حضور صدها هزار نفر برگزار شد اما مراسم ختم وی لغو شد.