Украина
From Wikipedia, the free encyclopedia
Украина[11] (укр. Україна [ukrɑˈjinɑ] (i)) — Малхбален а, цхьаццанхьа Йуккъера Европин а пачхьалкх. Бахархой — гуттара веха вахархо 40 997 699 стаг, волуш волу вахархо 41 167 336 стаг[12] (дуьненахь 34-гӀа меттиг). Йерриг майда — км² (дуьненахь 44-гӀа меттиг); Йерриг Европехь йолу майданца уггаре йоккху пачхьалкх.
Украина | |||||
---|---|---|---|---|---|
укр. Україна | |||||
| |||||
Украинин Пачхьалкхан Шатлакхан Илли | |||||
Официалан мотт | украинийн[1] | ||||
Коьрта гӀала | Киев | ||||
Урхаллин тайпа | парламентан-президентан республика[2] | ||||
Президент Премьер-министр Лакхара Радин председатель Лакхара Суьдан председатель |
Владимир Зеленский[3][4] Денис Шмыгаль[5] Руслан Стефанчук Станислав Кравченко |
||||
Латта | |||||
• Шадерг | [lower-alpha 1] км² (44-гӀа дуьненахь) | ||||
• % хина тӀехле | 7 | ||||
Бахархой | |||||
• Мах хадор | ↘ 40 997 699[6] стаг | ||||
ДЧС (НЭТ) | |||||
• Шадерг (2022) | ↘ 441 млрд$[7] долл. | ||||
• ХӀораннан а сина | ↘ 12 660$[7] долл. | ||||
Ахча | гривна, ₴ — (UAH, код 980) | ||||
Интернет-домен | .ua, .укр[8] | ||||
Код ISO | UA | ||||
Код МОК | UKR | ||||
Телефонан код | +380[9] | ||||
Сахьтан аса |
UTC+2 UTC+3 (аьхкенан хан; кхин а де-факто карара бевллачу мехкашкара ца хийцало хан[10]) |
||||
Автомобилийн некъаш | аьтту агӀора[d] | ||||
Медиафайлаш Викилармехь |
Коьрта шахьар а, уггаре йоккха гӀала а — Киев. Пачхьалкхан мотт — украинийн.
Украина — унитаран пачхьалкх а, ийна республика. Президентан дарж 2019 шеран 20 майхь дуьйна дӀалоцу Зеленский Владимир, премьер-министран дарж 2020 шеран 4 мартехь дуьйна ду — Шмыгаль Денисехь.
Мохк бекъало 27 административан-мехкан декъе, 24 царех область йу, 1 — автономин республика йу (ГӀирма), 2 гӀала (Киев, Севастополь[lower-alpha 2]) башха статусца.
Доза ду Белоруссица къилбаседехь, Польшица, Словакица, Мажарчоьнца — малхбузехь, Румыница а, Молдавица а[lower-alpha 3] — къилба-малхбузехь, Россица — малхбалехь а, къилбаседа малхбалехь а. Къилбехахь а, къилба-малхбалехь а Ӏаьржа а, Азовн а хӀордаш ду; хӀордаца дозанаш ду Румыница, Болгарица, Туркойчоьнца, Гуьржийчоьца[lower-alpha 4] Ӏаьржа хӀорд чухула, Россица — Ӏаьржа а, Азовн а хӀордаш чухула.
Украинин мехкан дакъа дола деш дац цуьнан Ӏедало, украинин законашца, уьш бу цхьаьна ханна оккупации йина мехкаш. 2022 шеран декабран хьелашца Российс факт хилла дӀалецира 18 % гергга Украинин мохк[13]Кеп:Переход.
Дин лелочеран доккхаха долу дакъа православин новкъахь бу, кхин а бу желтойн- а, руман а католицизман, йахӀудийн динан, исламан тӀехьабозурш.
2022 шеран ДЧС чухоам, лерина эцадаларан паритетца, иза хилира 441 млрд $ (12660 $ бахархойн цхьаьна синна). Номиналан ДЧС 2022 шарахь хилира 151,5 млрд $ (4350 $ бахархойн цхьаьна синна), ДЧС цхьаьна синан гайтамца (номиналан а, НЭТан а) Европехь тӀаьххьара меттигехь йу[14]. Ахча — гривна (UAH).
Мехкан Советийн Социалистийн Республикийн Союзах маршо, ткъа Украина цуьнан союзан республика йара 1922 шеран декабрехь дуьйна, Маршо кхайкхийна 1991 шеран 24 августехь. Пачхьалкхан-къоман ламастан а, УНР а когаметта йу[15], УССР когаметта йолу пачхьалкх[16], ССРС когаметтайерг[17], ВКъКх, ЛПД, ГУАМ, ӀЭЦКх, кхин дуьненайукъара кхолламаш кхуллуш дакъалаьцна, Европин барт йукъайаха официалан кандидат. Лелаш болчу дуьненайукъара берташца а, конвенцешца а, ӀаьржахӀордан хидоькъешна чухула атта дина лела бакъо йу[18], Антарктидехь Ӏилманан-талламан гӀуллакхаш леладо[19].