Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên
Quốc gia có chủ quyền ở khu vực Đông Á, nằm trên nửa phía bắc của bán đảo Triều Tiên / From Wikipedia, the free encyclopedia
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên (viết tắt là CHDCND Triều Tiên; tiếng Hàn: 조선민주주의인민공화국 (Triều Tiên Dân chủ chủ nghĩa Nhân dân Cộng hòa quốc)/ Chosŏn Minjujuŭi Inmin Konghwaguk), gọi ngắn là Triều Tiên (조선, MR: Chosŏn)[lower-alpha 1], Bắc Triều Tiên (북조선, MR: Puk-chosŏn)[lower-alpha 2] hay Bắc Hàn (북한, RR: Buk'han)[lower-alpha 3] là một quốc gia nằm ở Đông Á trên nửa phía Bắc của Bán đảo Triều Tiên, tách biệt với Hàn Quốc ở miền Nam. Hai nước từng là một quốc gia thống nhất cho tới năm 1945. Biên giới phía Bắc đa phần giáp với Trung Quốc dọc theo các sông Áp Lục và Đồ Môn. Bắc Triều Tiên và Nga có chung đường biên giới dài 18,3 km dọc theo sông Đồ Môn ở phía Đông Bắc.
Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên
|
|
---|---|
Tên bản ngữ
| |
Vị trí của Bắc Triều Tiên trên thế giới (xanh)
Lãnh thổ tuyên bố chủ quyền và kiểm soát trên thực tế
Tuyên bố chủ quyền lãnh thổ nhưng không kiểm soát trên thực tế | |
Tổng quan | |
Thủ đô và thành phố lớn nhất | Bình Nhưỡng 39°2′B 125°45′Đ |
Ngôn ngữ chính thức | Tiếng Hàn |
Văn tự chính thức | Chosŏn'gŭl[1] |
Tên dân cư | Người Triều Tiên |
Chính trị | |
Chính phủ | Nhà nước đơn nhất Xã hội chủ nghĩa một Đảng theo Tư tưởng Chủ thể và Chính sách Tiên Quân dưới chế độ độc tài toàn trị |
Kim Jong-un | |
Kim Tok-hun | |
• Ủy viên trưởng Ủy ban Thường vụ Hội đồng Nhân dân Tối cao | Choe Ryong Hae |
• Nghị trưởng Hội đồng Nhân dân Tối cao | Pak Thae-song |
Lập pháp | Hội đồng Nhân dân Tối cao |
Lịch sử | |
Độc lập | |
1897–1910 | |
1910–1945 | |
• Ủy trị dân sự Liên Xô | 3 tháng 10 năm 1945 |
• Nhà nước hiện hành | 9 tháng 9 năm 1948 |
27 tháng 4 năm 2018 | |
Địa lý | |
Diện tích | |
• Tổng cộng | 120.540 km2 (hạng 98) 46.541 mi2 |
• Mặt nước (%) | 4,87 |
Dân số | |
• Ước lượng 2018 | 25.549.604 (hạng 52) |
• Điều tra | 24.052.231[2] (hạng 54) |
• Mật độ | 212/km2 (hạng 65) 549,1/mi2 |
Kinh tế | |
GDP (PPP) | Ước lượng 2015 |
• Tổng số | ~40 tỷ USD (CIA ước tính)[3] (hạng - không xếp hạng) |
~1,800 USD (CIA ước tính)[4] (hạng - không xếp hạng) | |
GDP (danh nghĩa) | Ước lượng 2017 |
• Tổng số | ~30 tỷ USD[5][6] (hạng - không xếp hạng) |
• Bình quân đầu người | ~1,300 USD[6] (hạng - không xếp hạng) |
Đơn vị tiền tệ | Won Triều Tiên (₩n) (KPW) |
Thông tin khác | |
Múi giờ | UTC+9 (2015-2018: +8:30) (Giờ chuẩn Bình Nhưỡng) |
Cách ghi ngày tháng |
|
Giao thông bên | phải |
Mã điện thoại | +850 |
Mã ISO 3166 | KP |
Tên miền Internet | .kp |
Bài viết này có chứa kí tự tiếng Hàn. Nếu không thích hợp hỗ trợ dựng hình, bạn có thể sẽ nhìn thấy dấu chấm hỏi, hộp, hoặc ký hiệu khác thay vì Hangul hoặc Hanja. |
Bắc Triều Tiên chỉ có một đảng cầm quyền hoạt động dù trên danh nghĩa là một nhà nước đa đảng với 3 đảng cùng tham gia vào hệ thống chính trị, trong đó, Đảng Lao động Triều Tiên giữ vai trò là đảng cầm quyền.[7] Đảng Lao động Triều Tiên đề ra hệ tư tưởng mới là thuyết Juche (Chủ thể), một tư tưởng được tự sáng tạo bởi Kim Il-sung - cố lãnh tụ của quốc gia này, được Kim Il-sung xem là sự kết hợp giữa chủ nghĩa Marx-Lenin với văn hóa truyền thống Triều Tiên. Juche dựa trên những đặc điểm chính là luôn sẵn sàng "tự cung tự cấp" khi bị bao vây cấm vận, đề cao tinh thần tự lực tự cường khi bị cô lập bởi cấm vận của "kẻ thù" và mở rộng khi chủ nghĩa xã hội giành được vị thế, kết hợp với văn hóa truyền thống Triều Tiên và chủ nghĩa Marx-Engels-Lenin.[8] Tuy nhiên, từ năm 2009, các mối liên hệ với chủ nghĩa cộng sản truyền thống đã bị quốc hội nước này chính thức loại bỏ khỏi Hiến pháp.[9][10]
Theo Hiến pháp sửa đổi năm 2019, Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên là một nhà nước xã hội chủ nghĩa "kiểu mới" kiêm "nhà nước Cách Mạng", tư tưởng Kim Nhật Thành cùng tư tưởng Kim Jong-Il thay thế cho Marx-Engels-Lenin là những hệ tư tưởng chỉ đạo cho mọi hoạt động của đất nước và Đảng Lao động Triều Tiên là đảng lãnh đạo duy nhất. Hiến pháp mới cũng đề cập đến sự thống nhất ý thức hệ và chính trị của nhân dân trong Liên minh Công Nông, thiết lập chuyên chính dân chủ nhân dân và nhà nước hoạt động theo cơ chế tập trung dân chủ.[9]
Tâm điểm trong học thuyết xây dựng đất nước của Bắc Triều Tiên hiện nay là chính sách Songun (Tiên quân) - nghĩa là "quân sự trên hết", chính sách này tập trung đến mức tối đa mọi nguồn lực đất nước vào việc tăng cường sức mạnh quân đội với mục tiêu cao nhất - theo nước này; là "tái thống nhất dân tộc Triều Tiên". Bắc Triều Tiên là xã hội tự cô lập, khép kín, tách biệt, sùng bái lãnh tụ và quân sự hoá nhất trên thế giới - với tổng số 9.495.000 quân chính quy cũng như dự bị cùng nhân viên bán quân sự. Quân đội thường trực là 1,21 triệu người - lớn thứ 4 trên thế giới, sau Trung Quốc, Mỹ và Ấn Độ (thống kê năm 2007).[11] Bắc Triều Tiên cũng được cho là đã chế tạo thành công vũ khí hạt nhân và có một chương trình không gian với trình độ đáng kể, vốn đã thành công trong việc đưa vệ tinh lên vũ trụ.[12][13][14][15] Tuy nhiên hiện nay, quốc gia này vẫn đang phải đối mặt với rất nhiều những thách thức như tỷ lệ nghèo[16][17][18] và suy dinh dưỡng[18][19][20][21] do tình trạng thiếu hụt lương thực - thực phẩm hàng năm[22][23][24], các lệnh trừng phạt, cấm vận kinh tế quy mô quốc tế liên quan đến chương trình hạt nhân - tên lửa, bị phương Tây đánh giá kém trong vấn đề nhân quyền[25][26], nạn tham nhũng trong giới lãnh đạo[27][28] cùng làn sóng người đào tẩu khỏi đất nước xuống phía Nam.[29]
Ngày nay, do sự tách biệt, cô lập, khép kín cũng như thiếu thông tin, Bắc Triều Tiên đôi khi được gọi là "quốc gia bí ẩn nhất thế giới".[30] Nước này hạn chế, kiểm soát chặt chẽ đến mức tối đa các hoạt động truyền thông đại chúng, đời sống xã hội, du lịch (bị đánh giá là một trong những quốc gia rủi ro nhất trên thế giới để du lịch[31][32][33][34]), truy cập vào mạng Internet hay việc đi lại, liên lạc, xuất - nhập cảnh,... Duy trì nhiều quy định, điều luật, hình phạt nghiêm khắc, kỳ lạ.[34][35][36][37] Bắc Triều Tiên không có các hoạt động thương mại quốc tế chính thức do bị cấm vận, gần như chỉ giao thương bán chính thức hoặc không công khai với số ít quốc gia "đồng minh" như Trung Quốc, Iran, Nga,...[38][39][40] Được Ngân hàng Thế giới xếp loại là nền kinh tế có thu nhập thấp[41], không phải là thành viên của hầu hết tất cả các tổ chức hợp tác kinh tế - chính trị trong khu vực cũng như quốc tế lớn[42][43], đồng thời cũng thường hay là mục tiêu của sự thiếu thiện chí đến từ các cơ quan, tổ chức truyền thông của Hàn Quốc, Hoa Kỳ cùng một số quốc gia phương Tây khác.