Chiến tranh Bosnia
From Wikipedia, the free encyclopedia
Chiến tranh Bosnia hay Chiến tranh ở Bosnia và Hercegovina là một cuộc xung đột vũ trang quốc tế xảy ra ở Bosna và Hercegovina trong khoảng thời gian giữa tháng 4 năm 1992 và tháng 12 năm 1995. Cuộc xung đột đã lôi kéo vài bên tham chiến. Các bên tham chiến chủ yếu là lực lượng Cộng hoà Bosna và Hercegovina và các thực thể chính trị tự phong là Bosnia Serb và Bosnia Croat bên trong Bosna và Hercegovina, Republika Srpska và Herzeg-Bosnia. Republika Srpska và Herzeg-Bosnia lần lượt mỗi bên nhận được sự trợ giúp về quân sự và chính trị từ phía Serbia và Croatia.[1][2][3]
Chiến tranh Bosnia | ||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Một phần của chiến tranh Nam Tư | ||||||||
Toà nhà quốc hội bốc cháy sau khi bị trúng đạn pháo tại Sarajevo tháng 5, 1992; Ratko Mladić vớc các binh lính Bosnia người Serb; một lính gìn giữ hoà bình Na Uy của Liên hiệp quốc tại Sarajevo. | ||||||||
| ||||||||
Tham chiến | ||||||||
đến tháng 10 năm 1992: Bosna và Hercegovina Herzeg-Bosnia Croatia |
đến tháng 10 năm 1992: Cộng hòa Srpska Bản mẫu:Country data Republic of Serbian Krajina | |||||||
Tháng 10 năm 1992–94: |
Tháng 10 năm 1992-94: CR Herzeg-Bosnia |
Tháng 10 năm 1992-94: Republika Srpska | ||||||
1994-95: Cộng hoà (bombing operations, 1995) |
1994-95: | |||||||
Chỉ huy và lãnh đạo | ||||||||
Alija Izetbegović Sefer Halilović Rasim Delić Leighton W. Smith (Commander AFSOUTH) |
Franjo Tuđman Janko Bobetko Mate Boban Milivoj Petković (Vice president of CR Herzeg-Bosnia) |
Slobodan Milošević Radovan Karadžić Ratko Mladić Fikret Abdić (Acting President of AP Western Bosnia) | ||||||
Lực lượng | ||||||||
~100 xe tăng ~200.000 bộ binh |
~300 xe tăng ~70.000 bộ binh |
600-700 xe tăng 120.000 bộ binh | ||||||
Thương vong và tổn thất | ||||||||
31.270 lính bị giết 33.071 dân thường bị giết | 5.439 lính bị giết<br/>2.163 dân thường bị giết |
20.649 lính bị giết 4.075 dân thường bị giết | ||||||
a Cộng hòa Bosnia và Herzegovina vào thời điểm đó không được sự ủng hộ của đa số hai nhóm sắc tộc của Bosnia là Croats và Serb (mỗi nhóm sống gần các khu kề cận thù địch). Do đó mỗi nhóm cộng đồng sắc tộc Bosniak (người Hồi giáo Bosnia) ở Bosnia và Herzegovina tự có một đại diện riêng cho mình. Đất nước Bosnia và Herzegovina sau chiến tranh bao gồm ba nhóm sắc tộc Bosnia. b Giữa năm 1994 và 1995, Cộng hòa Bosnia và Herzegovina được sự ủng hộ của hai nhóm sắc tộc là Bosniaks và Bosnian Croats. Điều này là do có được Thỏa thuận Washington. |
Cuộc chiến diễn ra như là kết quả của sự tan rã liên bang Nam Tư. Theo sau sự ly khai của Slovenia và Croatia khỏi Nam Tư vào năm 1991, Cộng hoà Bosna và Hercegovina Nam Tư với dân số chủ yếu bao gồm người Bosniaks Hồi giáo (44 phần trăm), Serbs Chính thống giáo (31 phần trăm) và Croats Công giáo (17 phần trăm), thông qua một cuộc trưng cầu dân ý về việc độc lập vào ngày 29 tháng 2 năm 1992. Việc này đã bị các đại diện chính trị của người Serb Bosnia bác bỏ, họ đã tẩy chay cuộc trưng cầu và thành lập nước cộng hoà riêng của mình là Republika Srpska. Sau sự kiện tuyên bố độc lập, lực lượng Serb Bosnia được sự trợ giúp từ chính phủ Serbia của Slobodan Milošević và Quân đội Nhân dân Nam Tư (JNA) đã tấn công Cộng hoà Bosna và Hercegovina nhằm bảo vệ lãnh thổ của người Serbia và chiến tranh sau đó đã nổ ra khắp Bosnia, theo sau bởi các sự kiện loại bỏ dân số Bosniak, đặc biệt ở Đông Bosnia.[4]
Chiến tranh Bosnia mang bản chất chủ yếu là một cuộc xung đột lãnh thổ, ban đầu là giữa Quân đội Cộng hoà Bosna và Hercegovina, vốn không chỉ bao gồm phần lớn bởi thành phần người Bosniaks và lực lượng Croat Bosnia về cùng một phía, và lực lượng Serb and Bosnia bên phía đối địch. Người Croat còn có mục tiêu là bảo vệ các phần lãnh thổ Bosna và Hercegovina như Croatia.[5] Trong một nỗ lực nhằm phân hoá kẻ thù, lãnh đạo chính trị Serb và Croat đã đồng ý phân chia Bosnia theo hiệp ước Karađorđevo và Graz, dẫn đến kết quả là lực lượng Croat ngả về phía Quân đội Cộng hoà Bosna và Hercegovina và dẫn đến chiến tranh Croat – Bosniak.[6] Một cuộc chiến mang đặc điểm đặc biệt tàn bạo bao gồm các trận đánh ác liệt, pháo kích bừa bãi xuống các thành phố và thị trấn, tiêu diệt sắc tộc, cưỡng hiếp tập thể có hệ thống và diệt chủng. Các sự kiện như Bao vây Sarajevo, trại Omarska và thảm sát Srebrenica tiêu biểu cho xung đột này.
Người Serb, mặc dù ban đầu ở thế thượng phong do nguồn vũ khí dồi dào và tiềm lực được hỗ trợ bởi JNA nhưng cuối cùng lại bị mất thế chủ động khi người Bosniak và Croat liên minh để chống lại Republika Srpska vào năm 1994 cùng với sự thành lập Liên bang Bosna và Hercegovina theo sau thỏa thuận Washington. Sau thảm sát Srebrenica và Markale, NATO đã can thiệp vào năm 1995 bằng Chiến dịch Deliberate Force chống lại Quân đội Republika Srpska, sự kiện này đã dẫn tới việc quốc tế hoá cuộc xung đột nhưng chỉ là vào giai đoạn cuối.[7] Chiến tranh kết thúc sau khi việc ký kết Hiệp định Khung Tổng thể về Hoà Bình ở Bosna và Hercegovina tại Paris ngày 14 tháng 12 năm 1995. Các cuộc đàm phán hoà bình được tổ chức ở Dayton, Ohio, kết thúc vào ngày 21 tháng 12 năm 1995. Hiệp ước này được biết đến với cái tên Hoà ước Dayton.[8] Một bản báo cáo vào năm 1995 thực hiện bởi Cơ quan Tình báo Trung ương Hoa Kỳ cho thấy lực lượng Serbia chịu trách nhiệm cho 90% tội ác chiến tranh xảy ra trong thời gian diễn ra xung đột.[9] Đầu năm 2008, Toà án Quốc tế về tội ác ở Nam Tư cũ đã kết án 45 người Serb, 12 người Croat và 4 người Bosniak phạm tội ác chiến tranh liên quan đến chiến tranh Bosnia.[10] Nghiên cứu gần đây khám phá ra con số người chết vào khoảng 100.000–110.000[11][12][13] và con số người mất nhà cửa là hơn 2,2 triệu,[14] khiến cho đây trở thành cuộc xung đột tàn phá nhất châu Âu kể từ khi kết thúc Thế chiến II.