Kambodja iqtisodiyoti
From Wikipedia, the free encyclopedia
Kambodja iqtisodiyoti (kxmer. [setʰakəc nej kampuciə]) hozirda ochiq bozor tizimiga (bozor iqtisodiyoti) amal qiladi va soʻnggi oʻn yillikda tez oʻsayotgan iqtisodiy taraqqiyotga erishdi[14]. 2018-yilda Kambodja yalpi ichki mahsuloti 24,57 milliard dollarni tashkil qildi[15]. Aholi jon boshiga toʻgʻri keladigan daromad, garchi tez oʻsib borayotgan boʻlsa-da, koʻpchilik qoʻshni mamlakatlarga nisbatan past. Kambodjaning ikkita yirik sanoati toʻqimachilik va turizmdir, qishloq xoʻjaligi esa qishloq joylarda yashovchi koʻplab kambodjaliklar uchun asosiy daromad manbai boʻlib qolmoqda[16]. Xizmat koʻrsatish sohasi asosan savdo faoliyati va umumiy ovqatlanish bilan bogʻliq xizmatlarga jamlangan. Yaqinda Kambodja dengizda neft va tabiiy gaz zaxiralari topilgani haqida xabar berdi[17].
Valyutasi | Riel (KHR, ៛) |
---|---|
Moliyaviy yil |
Kalendar yil |
Savdo tashkilotlari |
WTO, ASEAN, AFTA, RCEP, SCO, G77 |
Mamlakat guruhi |
|
Statistikalar | |
Aholi | 16,926,984 (2020 his.)[3] |
YaIM | |
YaIM darajasi |
|
YaIM oʻsishi |
|
Jon boshiga YaIM |
|
Aholi jon boshiga YaIM darajasi |
|
Tarmoqlar boʻyicha YaIM |
|
Inflyatsiya (INI) |
2.5 % (2020 his.)[4] |
Qashshoqlik chegarasidan past aholi |
|
36.0 oʻrtacha (2013)[8] | |
Ishchi kuchi |
|
Ishchi kuchi kasb boʻyicha |
|
Ishsizlik |
|
Asosiy ishlab chiqarish |
turizm, tikuvchilik, qurilish, guruch tegirmoni, baliqchilik, yogʻoch va yogʻoch mahsulotlari, kauchuk, sement, qimmatbaho toshlar qazib olish, toʻqimachilik |
144-oʻrin (oʻrtacha, 2020)[13] | |
Eksport | $11.42 milliard (2017 his.)[3] |
Eksport tovarlari |
kiyim-kechak, qimmatbaho metall qoldiqlari, sandiqlar/qutilar, oltin, charm poyabzal |
Asosiy eksport hamkorlari |
|
Import | $14.37 milliard (2017 his.)[3] |
Import tovarlari |
tozalangan neft, kiyim-kechak, oltin, avtomobillar, xushboʻy suv |
Asosiy import hamkorlari |
|
−$1.871 milliard (2017 his.)[3] | |
Yalpi |
▲ $11.87 milliard (31-dekabr 2017 his.)[3] |
Davlat moliyasi | |
▲ YaIMning 30.4 %i (2017 his.)[3] | |
Byudjet balansi |
−1.8 % (YaIMning) (2017 his.)[3] |
Daromadlar | 3.947 billion (2017 his.)[3] |
Asosiy maʼlumotlar manbasi: Markaziy razvedka boshqarmasi Jahon faktlar kitobi Barcha qiymatlar, agar boshqacha koʻrsatilmagan boʻlsa, AQSh dollarida keltirilgan. |
1995-yilda yalpi ichki mahsulot 2,92 milliard dollar[18] boʻlgan hukumat mamlakat iqtisodiy tizimini rejali iqtisodiyotni hozirgi bozor iqtisodiyotiga aylantirdi[19]. Ushbu oʻzgarishlardan soʻng, oʻsish 7 foizga baholandi, inflatsiya 1994-yildagi 26 foiz oʻsishdan 1995-yilda 6 foizga tushib qoldi. Xorijiy yordamning kirib kelishi hisobiga import hajmi oshdi, eksport, xususan, mamlakat tikuvchilik sanoati ham oshdi. Doimiy iqtisodiy oʻsish kuzatilgan boʻlsa-da, bu oʻsish 2016-yilda ASEAN iqtisodiyoti uchun atigi 0,71 % ni tashkil etdi, bu esa 37,62 % hissa qoʻshgan qoʻshni Indoneziya bilan solishtirganda juda kichik qiymatni tashkil etadi[20].
Toʻrt yillik iqtisodiy koʻrsatkichlarni yaxshilashdan soʻng, Kambodja iqtisodiyoti 1997—1998-yillarda mintaqaviy iqtisodiy inqiroz, fuqarolar tartibsizliklari va siyosiy kurashlar tufayli sekinlashdi. Bu davrda xorijiy investitsiyalar kirib kelishi qisqardi. Shuningdek, 1998-yilda asosiy hosil qurgʻoqchilikka uchradi. Ammo 1999-yilda, 30 yil ichida nisbiy tinchlikning birinchi toʻliq yilida, iqtisodiy islohotlar sohasida muvaffaqiyatga erishildi va oʻsish 4 % ga tiklandi.
Hozirgi vaqtda Kambodjaning tashqi siyosati qoʻshnilari (masalan, Tailand va Vyetnam) bilan doʻstona chegaralarni oʻrnatishga, shuningdek, mintaqaviy (ASEAN) va global (JST) savdo tizimlariga integratsiyalashuviga qaratilgan. Taʼlim tizimini yaxshilash zarurati va malakali ishchi kuchining yetishmasligi; ayniqsa, asosiy infratuzilmaning yetarli emasligi bilan kurashayotgan qashshoqlik hukm surayotgan qishloqlar rivojlanayotgan iqtisodiyot oldida turgan toʻsiqlarning baʼzilarini tashkil etadi. Shunga qaramay, Kambodja past maoshi, moʻl mehnati, Osiyo xomashyosiga yaqinligi va qulay soliq rejimi tufayli investorlarni jalb qilishda davom etmoqda[21].