ڏکڻ آمريڪا
کنڊُ / From Wikipedia, the free encyclopedia
ڏکڻ آمريڪا (South America) ستن کنڊن مان هڪ آهي، جیڪو مڪمل طور تي مغربي اڌ گول ۾ ۽ گهڻو ڪري ڏاکڻي اڌ گول ۾ آهي. اهو پڻ آمريڪاز جي ڏاکڻي علائقي جي طور بيان ڪيو ويندو آهي. ڏکڻ آمريڪا جي سرحد اولهه ۾ پئسفڪ سمنڊ ۽ اتر ۽ اوڀر ۾ ائٽلانٽڪ سمنڊ آهي؛ اتر آمريڪا جو کنڊ ۽ ڪيريبين سمنڊ اتر اولهه طرف آهن. براعظم ۾ عام طور تي ٻارهن خودمختيار رياستون: ارجنٽائن، بوليويا، برازيل، چلي، ڪولمبيا، ايڪواڊور، گيانا، پيراگوئي، پيرو، سورينام، يوراگوئي، ۽ وينزويلا؛ ٻه منحصر علائقا: فاڪلينڊ ٻيٽ ۽ ڏکڻ جارجيا ۽ ڏکڻ سينڊوچ ٻيٽ؛ ۽ هڪ اندروني علائقو: فرينچ گيانا آهي. ان کان علاوه، هالينڊ جي بادشاھت جا ای بی سی ABC جزائر، اسانشيون (Ascension) ٻيٽ (سينٽ ھيلينا جو انحصار، اسانشيون ۽ ٽرسٽان دا ڪنھا)، ھڪ برطانوي اوورسيز علائقو، بوویٽ (Bouvet) ٻيٽ (ناروي جو انحصار)، پاناما، ۽ ٽرينيڊاڊ ۽ ٽوباگو پڻ ٿي سگھي ٿو، ڏکڻ آمريڪا جا حصا سمجهيا وڃن ٿا.
پکيڙ | 17٬840٬000 km2 (6٬890٬000 sq mi) (4th) |
---|---|
آبادي | 420,458,044 (2016; 5th)[1] |
گھاٽائي | 21.4/km2 (56.0/sq mi) |
جي ڊي پي (ناليوار) | $3.62 trillion (2022 est; 4th)[2] |
جي ڊي پي (مساوي قوت خريد) | $7.61 trillion (2022 est; 5th)[3] |
جي ڊي پي (في ماڻھو) | $8,340 (2022 est; 5th)[4] |
آبادي جي سڃاڻپ | South American |
ملڪ | |
ماتحت علائقا | External (2–5)
Internal (1–3)
|
ٻوليون | |
ٽائيم زون | UTC−02:00 to UTC−05:00 |
وڏا شھر |
ڏکڻ آمريڪا جي ايراضي 1,78,40,000 چورس ڪلوميٽر (68,90,000 چورس ميل) آهي. 2016 تائين ان جي آبادي 42 ڪروڙ کان وڌيڪ آهي.[1] ڏکڻ آمريڪا علائقي ۾ چوٿون نمبر (ايشيا، آفريڪا ۽ اتر آمريڪا کان پوءِ) ۽ پنجون نمبر آبادي ۾ (ايشيا، آفريڪا، يورپ ۽ اتر آمريڪا کان پوءِ). برازيل تمام گهڻي آبادي وارو ڏکڻ آمريڪي ملڪ آهي، جنهن ۾ براعظم جي لڳ ڀڳ اڌ آبادي آهي، ان کان پوءِ ڪولمبيا، ارجنٽائن، وينزويلا ۽ پيرو آهي. تازن ڏهاڪن ۾، برازيل پڻ براعظم جي GDP جو اڌ پيدا ڪيو آهي ۽ براعظم جي پهرين علائقائي طاقت بڻجي چڪو آهي.[5]
اڪثر آبادي براعظم جي الهندي يا اڀرندي ساحلن جي ويجهو رهندي آهي جڏهن ته اندروني ۽ ڏور ڏکڻ ۾ گهٽ آبادي آهي. اولهندي ڏکڻ آمريڪا جي جاگرافي تي اينڊس (Andes) جبلن جو تسلط آهي. ان جي ابتڙ، اڀرندي ڀاڱي ۾ ٻهراڙي وارا علائقا ۽ وسيع هيٺاهين وارا علائقا شامل آهن جتي نديون وهن ٿيون جهڙوڪ ايمازون (Amazon)، اورنيڪو (Orinoco) ۽ پرانا (Paraná). گهڻو ڪري براعظم ٽروپڪ جی ٽاڪری ۾ واقع آهي، سواءِ ڏاکڻي مخروط جو هڪ وڏو حصو جيڪو وچ ويڪرائي ڦاڪ ۾ واقع آهي.
براعظم جي ثقافتي ۽ نسلي نقطه نظر ان جي ابتڙ يورپي فاتحن ۽ مهاجرن سان ۽ مقامي طور تي، آفريقي غلامن سان مقامي ماڻهن جي رابطي سان آهي. نوآبادياتيزم جي ڊگهي تاريخ ڏني وئي، ڏکڻ آمريڪن جي وڏي اڪثريت اسپيني يا پرتگالي ڳالهائيندو آهي، ۽ سماج ۽ رياستون مغربي روايتن سان مالا مال آهن. 1900ع کان پوءِ جو ڏکڻ آمريڪا، یورپ، ايشيا ۽ آفريڪا جی مقابلی م، چند جنگين سان پرامن براعظم رهيو آهي.[6][7]
پکيڙ | 17٬840٬000 km2 (6٬890٬000 sq mi) (4th) |
---|---|
آبادي | 420,458,044 (2016; 5th)[1] |
گھاٽائي | 21.4/km2 (56.0/sq mi) |
جي ڊي پي (ناليوار) | $3.94 trillion (2017; 4th)[8] |
جي ڊي پي (مساوي قوت خريد) | $6.57 trillion (2017; 4th)[9] |
جي ڊي پي (في ماڻھو) | $9,330 (2017; 4th)[10] |
آبادي جي سڃاڻپ | ڏکڻ آمريڪي |
ملڪ | 12 |
ماتحت علائقا | 4 |
ٻوليون | پورچوگيزي، اسپينش، انگريزي، فرينچ، ڊچ، ڪئينچوئا،ڪيريبين ھندستاني۽ کوڙ ٻيون ٻوليون مقامي ٻوليون. |
ٽائيم زون | UTC-2 to UTC-5 |
وڏا شھر | ڏکڻ آمريڪا جي شھرن جي فھرست |