Ispainadura islàmica
Sia de conchistas islàmicas in Àfrica, Àsia e Europa in sos de sete e oto sèculos / From Wikipedia, the free encyclopedia
S'ispainadura islamica o musulmana fiat comintzada in sa penìsula aràbica in su sud-ovest de s'Àsia. Est sa denominatzione chi si dat a is conchistas militares o is reformas de cummèrtziu de sa tzivilitade àraba musulmana in is cales diant rùere s'Impèriu sasanide, s'Àfrica de su Norte, e sa penìsula ibèrica, incluende partes de s'Impèriu bizantinu.[1] Puru est inclùidu in custa denominatzione s'influssu de is cummertziantes in su Magreb e in su restu de Àfrica e is missiones fatas in is Filipinas.
campidanesu · logudoresu · nugoresu
Custu perìodu fiat comintzadu in s'annu 622 cando Maoma aiat organizadu in Medina unu grupu de sordados chi in pagu tempus si fiat fatu forte bastante pro unire totu sa penìsula aràbica.[2] A pustis de sa morte de Maoma in su 632, s'islam aiat tentu un'ispainadura ispantosamente lestra in unu arcu de tempus de unos deghe annos, favorèssidu in prima istàntzia dae sa debilesa de s'Impèriu bizantinu,[2] e aiat ocupadu totu su norte de s'Àfrica, s'Iràn, sa parte meridionale de s'Àsia Tzentrale, s'ovest de su subcontinente indianu, sa penìsùla ibèrica e su sud de Frantza. Custa prima fase fiat acabada cun derrotas vàrias, comente sa batalla de Poitiers (732) e unas àteras contras de is bizantinos e sos indianos, e cun s'isparzimentu de su Califadu Omayyade.
Durante is sèculos a sighire, s'islam aiat otentu adelantadas vàrias in àteros frontes, comente in su restu de Àsia Tzentrale, in Àsia Minore, in su sud de Itàlia, in Europa orientale, in su Sud-estu asiàticu e in s'Àfrica subsahariana. Nointames, totu custas conchistas fiant istadas logradas dae istados diferentes e indipendentes pare·pare. Mentras custas conchistas si produiant, s'islam fiat obrigadu a tirare a coa in Europa otzidentale, mescamente pro neghe de sa chi diat pigare nùmene de Reconchista ispagnola. In su de tres unu ùrtimu de su de su sèculu XVI, un'ùrtimu Istadu musulmanu cun pretesas universales, s'Impèriu Otomanu, aiat agiuntu a s'istèrrida sua màssima.[3]
Durante custu perìodu de casi unos milli annos aiant tentu logu eventos mannos, fatos e protzessos diferentes meda intre issos e issos, diferentziados temporalmente e geograficamente, mescamente a intro de s'islam, calicunos de is cales fiant istados càusa de s'iscagiamentu issoro (susetotus pro sa manera de si guvernare). A pustis de sa conchista de s'Aràbia acumprida dae Maoma annos in antis de sa morte sua e sighida dae is sutzessores suos, fiant renèssidos a unire su regnu in unu guvernu ùnicu, su cale depiat cumprire «sa paràula de Deus», in prus de respetare is opiniones de àteros tzitadinos, ma custu fiat cambiadu annos a pustis, segundu sos iscientziados durante su guvernu de Abdel Mumin, in su 1130-1163, a pustis de sa morte de Ibn Tùmart.