Taisch
From Wikipedia, the free encyclopedia
Il taisch u pli precis taisch europeic (Taxus baccata) furma la suletta spezia or dal gener dals taischs (Taxus) che crescha en l’Europa. I sa tracta da la pli veglia planta europeica (relict dal terziar)[1] ed a medem temp da quella che cumporta il meglier la sumbriva. Ella po cuntanscher ina fitg auta vegliadetgna (en singuls cas fin 1500 onns e dapli). Cun excepziun dal mantè dal sem (arillus) – il qual circumdescha quel en furma d’in cup colurà cotschen viv – e dal pollen, èn tut las parts dal taisch fitg toxicas.
Taisch | |
Taisch | |
Classificaziun | |
---|---|
Classa | Coniferopsida |
Urden | Coniferas (Coniferales) |
Famiglia | Taxaceae |
Gener | Taischs (Taxus) |
Num scientific | |
Taxus baccata (L.) |
La regressiun dal taisch vegn savens messa en connex cun la derasaziun dal fau a l’entschatta da la midada dal clima avant ca. 2000 onns. Anc bler dapli è la periclitaziun da la planta però d’attribuir a la surexplotaziun tras l’uman ch’ha perdurà sur blers tschientaners.
Il lain da taisch ha l’uman stimà da vegl ennà, damai che quel è segnà d’ina direzza e resistenza extraordinaria. Las pli veglias utilisaziuns cumprovadas derivan da lantschas d’ina vegliadetgna da radund 300 000 onns (Clacton-on-Sea) resp. da 130 000 onns (Lehringen). Er Ötzi, la famusa mumia da glatscher ch’ha vivì avant radund 5200 onns, manava cun sai in artg d’ina lunghezza da ca. 1,80 meters fatg da lain da taisch, ed il moni da sia manera d’arom sa cumponiva dal medem material.
Entant che l’utilisaziun dal taisch n’ha oz nagina muntada economica pli entaifer la selvicultura, vegn la planta che sa lascha tagliar bain duvrada dapi la renaschientscha en l’orticultura. Ella vegniva e vegn surtut plantada sco saiv viva semperverda.