Stgaudament global
From Wikipedia, the free encyclopedia
Sco stgaudament global definesch’ins l’augment successiv da la temperatura media da l’atmosfera en vischinanza da la terra e da las mars. Il term vegn duvrà tant per descriver l’augment observà durant ils decennis passads sco er per tematisar l’ulteriur stgaudament spetgà en il futur. Il motiv principal dal stgaudament global è tenor l’enclegientscha scientifica ‹fitg probablamain›[1] in rinforzament da l’effect da serra entras l’uman.[2][3] Cun brischar combustibels fossils e cun runcar ils guauds sin l’entir mund sa concentrescha dioxid carbonic (CO2) en l’aria. Midadas en la moda d’utilisar il terren (sco per exempel en l’agricultura ed en l’allevament dal muvel) èn in’ulteriura raschun per quest effect, oravant tut pervia da svapurs da gas da serra impurtants sco metan.
La denominaziun ‹stgaudament global› è vegnida creada durant ils onns 1980 e 1990 e vegn savens duvrada sco sinonim per il term pli general ‹midada dal clima›. La midada dal clima descriva dentant il midament natiral dal clima sin la Terra sur ina perioda pli lunga e cumpiglia uschia l’istorgia dal clima en general. Il stgaudament global sa referescha percunter al midament dal clima preschent che vegn chaschunà da l’uman. Quest auzament da la temperatura media sin la Terra è collià cun consequenzas globalas, regiunalas e localas.
La perscrutaziun scientifica areguard il stgaudament global vegn resumada en intervals da plirs onns entras la ‹Gruppa d’experts interguvernamentala davart midaments dal clima› (Intergovernmental Panel on Climat Change, IPCC). Las analisas da l’IPCC furman la savida actuala davart l’influenza umana sin il sistem climatic e valan sco basa per las discussiuns politicas e scientificas. A l’ultim e quart rapport d’evaluaziun da l’IPCC èn passa 2500 scienziads da 130 differents pajais sa participads.[4] Quest rapport conferma che la probabilitad ch’il stgaudament climatic saja d’origin uman importa passa 90 %.[5] Las analisas da l’IPCC furman ina basa essenziala da quest artitgel.