Ekspedycja Franklina (1845)
zaginiona brytyjska wyprawa badawcza do Arktyki z 1845 roku / Z Wikipedii, wolnej encyclopedia
Drogi AI, mówmy krótko, odpowiadając po prostu na te kluczowe pytania:
Czy możesz wymienić najważniejsze fakty i statystyki dotyczące Ekspedycja Franklina (1845)?
Podsumuj ten artykuł dla 10-latka
Ekspedycja Franklina z 1845 roku – zaginiona brytyjska ekspedycja badawcza do Arktyki, kierowana przez kapitana Johna Franklina. Wyprawa opuściła Anglię w 1845 roku na dwóch okrętach, HMS „Erebus” i HMS „Terror”. Franklin był oficerem Royal Navy i doświadczonym badaczem, który służył w trzech poprzednich wyprawach arktycznych, w tym w dwóch jako dowódca. Czwarta i ostatnia ekspedycja, którą dowodził w wieku 59 lat, miała za zadanie pokonanie ostatniej, nieprzebytej części Przejścia Północno-Zachodniego. Po kilku wczesnych zgonach wśród uczestników, oba okręty zostały zatrzymane przez lód w Cieśninie Wiktorii, w pobliżu Wyspy Króla Williama w kanadyjskiej Arktyce. Wszyscy członkowie wyprawy, 129 osób, w tym Franklin, zaginęli[1].
Naciski żony Franklina, lady Jane Franklin, i innych osób na Admiralicję sprawiły, że w 1848 roku rozpoczęto poszukiwania zaginionej wyprawy. Częściowo dzięki sławie Franklina i nagrodzie wyznaczonej przez Admiralicję, wielu kolejnych badaczy dołączyło do poszukiwań, w których w 1850 roku brało udział aż jedenaście statków brytyjskich i dwa amerykańskie. Kilka spośród tych jednostek spotkało się na wschodnim wybrzeżu wyspy Beechey, gdzie znaleziono pierwsze ślady wyprawy, w tym groby trzech marynarzy. W 1854 roku podróżnik John Rae, podczas prac badawczych w pobliżu kanadyjskiego wybrzeża na południowy wschód od Wyspy Króla Williama, uzyskał od miejscowych Inuitów przedmioty należące do członków wyprawy i opowieści o ich losie. Grupa poszukiwawcza Francisa Leopolda McClintocka w 1859 roku znalazła notatkę, pozostawioną na Wyspie Króla Williama, zawierającą szczegółowe informacje na temat wyprawy. Poszukiwania zaginionych i ich śladów trwały przez większą część drugiej połowy XIX wieku. Dopiero w 2014 roku grupa badawcza kierowana przez Agencję Parków Kanady[2] odnalazła wrak „Erebusa” na północny wschód od wyspy O’Reilly, w Zatoce Wilmot i Crampton we wschodniej części Zatoki Królowej Maud w Archipelagu Arktycznym. Dwa lata później członkowie Arctic Research Foundation znaleźli wrak „Terroru” w zatoce Wyspy Króla Williama, zachowany w idealnym stanie[3]. Od tamtego czasu prowadzone są badania i wyprawy nurkowe na oba wraki[4].
W 1981 roku grupa naukowców na czele z Owenem Beattie, profesorem antropologii z Uniwersytetu Alberty, rozpoczęła serię badań grobów, ciał i innych dowodów pozostawionych przez ludzi Franklina na wyspach Beechey i Króla Williama. Doszli do wniosku, że marynarze pochowani na wyspie Beechey najprawdopodobniej zmarli na zapalenie płuc i, być może, gruźlicę, a także, że ich stan zdrowia mogło pogorszyć zatrucie ołowiem ze źle zalutowanych puszek z zapasów okrętowych. Później zasugerowano, że źródłem ołowiu mogły być nie konserwy, lecz system destylacji wody zainstalowany na okrętach[5]. Badania z drugiej dekady XXI wieku wskazały, że zatrucie ołowiem prawdopodobnie nie było istotnym czynnikiem, a przyczyną złego stanu zdrowia załogi mogło być niedożywienie, w szczególności niedobór cynku – przypuszczalnie z powodu braku świeżego mięsa w diecie.
Połączone dowody ze wszystkich badań sugerują, że nie wszyscy członkowie wyprawy umarli szybko. Ślady nacięć na kościach ludzkich znalezionych na Wyspie Króla Williama są postrzegane jako oznaki ludożerstwa wśród głodujących. W kolejnych latach po 1845 roku hipotermia, głód, choroby (w tym szkorbut) i zatrucie bądź niedobór mikroelementów, wraz z długotrwałym działaniem niesprzyjających warunków środowiska, przy braku odpowiedniej odzieży i żywności, doprowadziły do śmierci wszystkich członków ekspedycji.
W epoce wiktoriańskiej media kreowały Franklina na bohatera, pomimo fiaska wyprawy i doniesień o kanibalizmie. Komponowano o nim piosenki, w rodzinnym Spilsby, w Londynie i w Tasmanii postawiono pomniki dowódcy, przypisując mu odkrycie Przejścia Północno-Zachodniego, choć w rzeczywistości przepłynął je w całości dopiero Roald Amundsen podczas wyprawy w latach 1903–1906[6]. Zaginiona ekspedycja Franklina jest tematem wielu dzieł sztuki, w tym piosenek, wierszy, opowiadań i powieści, a także filmów telewizyjnych.