ਐੱਸਪੇਰਾਂਤੋ
From Wikipedia, the free encyclopedia
ਐੱਸਪੇਰਾਂਤੋ (ਅਸਲੀ ਨਾਮ: ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਬੋਲੀ) ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮਦਦਗਾਰ ਭਾਸ਼ਾ (ਬਣਾਉਟੀ ਭਾਸ਼ਾ) ਹੈ।[1] ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਐੱਸਪੇਰਾਂਤੋ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ ਪਰ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਜਾਂ ਨਸਲੀ ਫ਼ਿਰਕੇ ਦੀ ਨਹੀ: ਇਹ ਇੱਕ ਨਿਰਲੇਪ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ਐੱਸਪੇਰਾਂਤੋ ਦਾ ਮਤਲਬ ਖ਼ੁਦ ਐੱਸਪੇਰਾਂਤੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ "ਉਮੀਦ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵਿਅਕਤੀ" ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਐੱਸਪੇਰਾਂਤੋ ਨਾਮ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਯਹੂਦੀ ਡਾਕਟਰ ਲੁਦਵਿਕ ਲਾਜ਼ਾਰੋ ਜ਼ਾਮੇਨਹੋਫ(Ludwik Łazarz Zamenhof) ਨੇ ਆਪਣੇ ਖ਼ੁਦ ਲਈ ਉਸ ਵਕ਼ਤ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜੱਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਨ 1887 ਵਿੱਚ ਇਸ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਮੌਲਿਕ ਕਿਤਾਬ ਛਾਪੀ ਸੀ।[2] ਉਹ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਿੱਖੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਡਾ੦ ਜ਼ਾਮੇਨਹੋਫ ਦਾ ਮਕਸਦ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਂ ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਨਿਰਲੇਪ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਸਨ ਜੋ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖਿਆਲਾਤ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਬਰਾਬਰ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦੇਵੇਗੀ।[3]
ਐੱਸਪੇਰਾਂਤੋ ਨੂੰ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਸਰਾਹਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਾ ਵਿੱਦਿਅਕ, ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸੰਗਠਨ (ਯੂਨੇਸਕੋ) ਦੁਆਰਾ ਕੁਲ ਦੋ ਪ੍ਸਤਾਵ (ਸੰਨ 1954, 1985 ਵਿਚ) ਇਸਪੇਰਾਨਤੋ ਦੇ ਪੱਖ ਵਿੱਚ ਪਾਰਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ।[4]
ਐੱਸਪੇਰਾਂਤੋ ਦੇ ਮੂਲ ਲਫ਼ਜ਼ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ (ਫ਼ਰਾਸਿਸੀ, ਜਰਮਨ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਗੈਰਾ) ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਹਨ। ਇਸਪੇਰਾਨਤੋ ਦੀ ਵਾਕ ਧੁਨੀ ਸਲਾਵ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ (ਰੂਸੀ, ਪੋਲਿਸ਼ ਵਗੈਰਾ) ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਇਸਦਾ ਮੂਲ ਲਫ਼ਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਜਟਿਲ ਸ਼ਬਦ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਗੁਣ ਜਾਪਾਨੀ, ਸਵਾਹਿਲੀ ਵਗੈਰਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸਪੇਰਾਨਤੋ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਨਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। {ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ; ਚੰਗਾ ਮੁੰਡਾ = ਬੋਨਾ ਕਨਾਬੋ (bona knabo), ਚੰਗੇ ਮੁੰਡੇ = ਬੋਨਾਏ ਕਨਾਬੋਏ (bonaj knaboj)} ਇਸਪੇਰਾਨਤੋ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੰਟਰ ਲਿੰਗੁਆ ਵੀ ਇੱਕ ਅੰਤਰ-ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਦਦਗਾਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।