गुप्त साम्राज्य
From Wikipedia, the free encyclopedia
गुप्त साम्राज्य एक प्राचीन भारतीय साम्राज्य थियो जुन ४औँ शताब्दी ईस्वी देखि ६औँ शताब्दीको अन्त सम्म अस्तित्वमा थियो।[3] यसको चरम सीमामा, लगभग ३१९ देखि ४६७ ई सम्म, यसले भारतीय उपमहाद्वीपको धेरै भाग ओगटेको थियो। यस अवधिलाई इतिहासकारहरूले भारतको स्वर्ण युग मान्छन्।[4] साम्राज्यको शासक राजवंश राजा श्रीगुप्त द्वारा स्थापित भएको थियो; राजवंशका सबैभन्दा उल्लेखनीय शासकहरू चन्द्रगुप्त प्रथम, समुद्रगुप्त, चन्द्रगुप्त द्वितीय र स्कन्दगुप्त थिएँ। संस्कृत कवि कालिदासले गुप्तहरूलाई पारासिक, हुन, कम्बोज, पश्चिम र पूर्व ओक्सस उपत्यकामा रहेका जनजाति, किन्नर, किराँत र अन्य राज्यहरू सहित लगभग २१ वटा राज्यहरू जितेका गुप्तहरूलाई श्रेय दिन्छन्।[5]
गुप्त साम्राज्य | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
चौथो शताब्दी ईस्वी–छैटौँ शताब्दीको उत्तरार्धमा | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
राजधानी | पाटलीपुत्र | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
आम भाषाहरू | संस्कृत (साहित्यिक र शैक्षिक); प्राकृत (स्थानीय भाषा) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
धर्म | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
सरकार | राजतन्त्र | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• तेस्रो शताब्दीको अन्त | श्रीगुप्त (पहिलो) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• ५४० - ५५० ई | विष्णुगुप्त | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ऐतिहासिक काल | प्राचीन भारत | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• स्थापित | चौथो शताब्दी ईस्वी | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
• विस्थापित | छैटौँ शताब्दीको उत्तरार्धमा | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
क्षेत्रफल | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
४०० अनुमानित[1] (शिखर क्षेत्रको उच्च-अन्त अनुमान) | ३५,००,००० किमी२ (१४,००,००० वर्ग माइल) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
४४० अनुमानित[2] (शिखर क्षेत्रको न्यून-अन्त अनुमान) | २५,००,००० किमी२ (९,७०,००० वर्ग माइल) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
अचेल |
धेरै हिन्दु महाकाव्यहरू र साहित्यिक स्रोतहरू, जस्तै महाभारत र रामायण, यस अवधिमा प्रचलित थिएँ।[6] गुप्त कालले कालिदास, आर्यभट्ट, वराहमिहिर र वात्स्यायन जस्ता विद्वानहरू उत्पादन गरे जसले धेरै शैक्षिक क्षेत्रमा ठुलो प्रगति गरे।[7] गुप्तकालमा विज्ञान र राजनीतिक प्रशासनले नयाँ उचाइमा पुग्यो।[8] पुराणहरू, पहिले विभिन्न विषयहरूमा लामो कविताहरू, यस अवधिको वरिपरि लिखित ग्रन्थहरूमा प्रतिबद्ध रहेको मानिन्छ।[9] हिन्दु धर्म राजाहरू द्वारा पछ्याइएको थियो र गुप्त साम्राज्यमा ब्राह्मणहरू फस्टाए तर गुप्तहरूले अन्य धर्मका मानिसहरूलाई पनि सहन गरेको थिएँ।[10]