Napli
belt kapitali tar-reġjun ta’ Campania fin-Nofsinhar tal-Italja / From Wikipedia, the free encyclopedia
Napli ([ˈnaːpli] bit-Taljan: Napoli; bin-Naplitan: Napule [ˈnɑːpələ, ˈnɑːpulə]; bil-Grieg Antik: Νεάπολις, b'ittri Rumani Neápolis) hija l-belt kapitali reġjonali ta' Campania u t-tielet l-ikbar belt tal-Italja, wara Ruma u Milan, b'popolazzjoni ta' 967,069 ruħ fi ħdan il-limiti amministrattivi tal-belt fl-2017.[1] Il-muniċipalità tagħha fil-livell ta' provinċja hija t-tielet l-iktar belt metropolitana popolata fl-Italja b'popolazzjoni ta' 3,115,320 resident, u ż-żona metropolitana tagħha (li tmur lil hinn mill-konfini tal-Belt Metropolitana ta' Napli) hija t-tieni l-iktar żona metropolitana popolata fl-Italja u s-seba' l-iktar żona urbana popolata fl-Unjoni Ewropea.[2]
Napli | |||
---|---|---|---|
Italja | |||
| |||
Amministrazzjoni | |||
Stat sovran | Italja | ||
Region of Italy | Campania | ||
Metropolitan city of Italy | Belt Metropolitana ta' Napli | ||
Kap tal-Gvern | Gaetano Manfredi (en) | ||
Isem uffiċjali | Napoli | ||
Ismijiet oriġinali | Napoli | ||
Kodiċi postali |
80121, 80122, 80123, 80124, 80125, 80126, 80127, 80128, 80129, 80131, 80132, 80133, 80134, 80135, 80136, 80137, 80138, 80139, 80141, 80142, 80143, 80144, 80145, 80146u 80147 | ||
Ġeografija | |||
Koordinati | 40.8358°N 14.2486°E / 40.8358; 14.2486 | ||
Superfiċjenti | 119.02 kilometru kwadru | ||
Għoli | 17 m | ||
Fruntieri ma' | Arzano (en) , Casavatore (en) , Casoria (en) , Marano di Napoli (en) , Melito di Napoli (en) , Mugnano di Napoli (en) , Pozzuoli (en) , Quarto (en) , San Giorgio a Cremano (en) , San Sebastiano al Vesuvio (en) , Volla (en) , Casandrino (en) , Portici (en) u Cercola (en) | ||
Demografija | |||
Popolazzjoni | 913,462 abitanti (1 Jannar 2023) | ||
Informazzjoni oħra | |||
Kodiċi tat-telefon |
081 | ||
Żona tal-Ħin | UTC+1u UTC+2 | ||
bliet ġemellati | Gafsa (en) , Palma de Mallorca, Sighetu Marmației (en) , Călărași (en) , Kragujevac (en) , Budapest, Ateni, Santiago de Cuba, Nosy Be (en) , Nablus, Benevento, Naples (en) , San Francisco, Toronto, Milan, Kagoshima (en) , Praga, Buenos Aires, Baku, Sarajevo, Marsilja, Zhengzhou (en) , Córdoba, Valencia (en) , Grottammare (en) , Formia (en) , Mysłowice (en) , Jeddah, Kontea ta' Honolulu, Wenzhou, Ramallahu Rio de Janeiro | ||
comune.napoli.it |
Napli ġiet insedjata għall-ewwel darba mill-Griegi fl-ewwel millenju Q.K., u hija waħda mill-eqdem żoni urbani kontinwament abitati fid-dinja.[3] Fid-9 seklu Q.K., kolonja magħrufa bħala Partenope jew Παρθενόπη ġiet stabbilita fuq il-gżira ta' Megaride.[4] Fis-seklu 6 Q.K., ġiet stabbilita mill-ġdid bħala Neápolis.[5] Il-belt kienet parti importanti tal-Magna Graecia, qdiet rwol importanti fil-fużjoni tas-soċjetajiet Griegi u Rumani, u kienet ċentru kulturali sinifikanti taħt ir-Rumani.[6]
Il-belt kienet ukoll il-belt kapitali tad-Dukat ta' Napli (661-1139), imbagħad tar-Renju ta' Napli (1282-1816), u finalment taż-Żewġ Sqallijiet sal-unifikazzjoni tal-Italja fl-1861. Napli titqies ukoll bħala l-kapitali tal-Barokk, mill-bidu tal-karriera artistika ta' Caravaggio fis-seklu 17, u r-rivoluzzjoni artistika li huwa ispira.[7] Kienet ukoll ċentru importanti tal-Umaniżmu u tal-Illuminiżmu.[8][9] Il-belt ilha punt ta' riferiment globali għall-mużika klassika u l-opri permezz tal-Iskola Naplitana.[10] Bejn l-1925 u l-1936, Napli ġiet estiża u mmodernizzata mill-gvern ta' Benito Mussolini. Matul l-aħħar snin tat-Tieni Gwerra Dinjija, il-belt ġarrbet ħsara estensiva mill-ibbumbardjar tal-Alleati li invadew il-peniżola. Il-belt sarilha xogħol estensiv ta' rikostruzzjoni wara l-1945.[11]
Mill-aħħar tas-seklu 20, Napli kellha tkabbir ekonomiku sinifikanti, bis-saħħa tal-kostruzzjoni tad-distrett tan-negozju msejjaħ Centro Direzionale u network avvanzat tat-trasport, li jinkludi l-kollegament ferrovjarju ta' veloċità għolja ma' Ruma u Salerno u network estiż tat-tramm ta' taħt l-art. Napli hija t-tielet l-ikbar ekonomija urbana fl-Italja, wara Milan u Ruma.[12] Il-Port ta' Napli huwa wieħed mill-iktar importanti fl-Ewropa. Minbarra attivitajiet kummerċjali, jospita fih il-Kmand ta' Napli tal-Forzi Konġunti Alleati, il-korp tan-NATO li jissorvelja t-Tramuntana tal-Afrika, is-Saħel u l-Lvant Nofsani.[13]
Iċ-ċentru storiku tal-belt ta' Napli huwa l-ikbar ċentru storiku fl-Ewropa u tniżżel fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1995.[14] Hemm firxa wiesgħa ta' siti kulturali u storiċi sinifikanti qrib il-belt, fosthom żewġ Siti ta' Wirt Dinji oħra li huma l-Palazz ta' Caserta u l-fdalijiet Rumani ta' Pompej u Ercolano.[15][16][17] Napli hija magħrufa wkoll għall-ġmiel naturali tagħha, b'postijiet bħal Posillipo, l-Għelieqi Flegrej (vulkan kbir), Nisida, u l-Vesuvju. It-tisjir Naplitan huwa magħruf l-iktar għall-assoċjazzjoni tiegħu mal-pizza, li oriġinat fil-belt, kif ukoll għal diversi ikliet lokali oħra. Ir-ristoranti ta' Napli ngħataw l-ikbar ammont ta' stilel mill-Gwida Michelin meta mqabbel ma' kwalunkwe belt Taljana oħra.[18] Il-panorama urbana ta' Napli fiċ-Centro Direzionale kienet l-ewwel waħda tat-tip tagħha fl-Italja. Inbena fl-1994 u għal 15-il sena kienet l-unika binja ta' dak it-tip sal-2009. L-iktar tim sportiv magħruf f'Napli huwa l-klabb tal-futbol tas-Serie A msejjaħ S.S.C. Napoli, li rebaħ il-kampjonat Taljan tal-futbol darbtejn u li jilgħab fil-grawnd fil-Lbiċ tal-belt, li fl-2020 issejjaħ għall-iktar plejer famuż tal-klabb (li miet dik is-sena), Diego Armando Maradona, fil-kwartier Fuorigrotta.[19]