Efesu
belt antika fl-Anatolja / From Wikipedia, the free encyclopedia
Efesu (/ˈɛfɪsəs, ˈɛfəsəs/[1][2]; bil-Grieg: Ἔφεσος, b'ittri Rumani: Éphesos; bit-Tork: Efes; li oriġinarjament setgħet ġiet mill-Ittit: 𒀀𒉺𒊭, b'ittri Rumani: Apaša) kienet belt fil-Greċja Antika mal-kosta Jonja, tliet kilometri fil-Lbiċ ta' fejn illum il-ġurnata hemm Selçuk fil-Provinċja ta' İzmir, it-Turkija.[3][4] Inbniet fis-seklu 10 Q.K. fuq is-sit fejn qabel kien hemm il-belt kapitali ta' Arzawan mill-kolonjalisti Attiċi u Grieg tal-Baħar Jonju.[5][6] Matul iż-Żmien Grieg Klassiku, kienet waħda mit-tnax-il belt li kienu membri tal-Lega Jonja. Il-belt sfat taħt il-kontroll tar-Repubblika Rumana fil-129 Q.K.
Fi żmienha l-belt kienet famuża għat-Tempju ta' Artemis fil-qrib (li tlesta għall-ħabta tal-550 Q.K.), li ġie ddeżinjat bħala wieħed mis-Seba' Għeġubijiet Antiki tad-Dinja.[7] Fost il-bosta binjiet monumentali tagħha hemm il-Librerija ta' Ċelsu u t-teatru li kapaċi jilqa' 24,000 spettatur.[8]
Efesu kienet ukoll waħda mis-seba' knejjes tal-Asja kkwotati fil-Ktieb tar-Rivelazzjoni (2:1-7) fil-Bibbja; il-Vanġelu ta' San Ġwann jaf inkiteb hemmhekk[9]; u kienet is-sit fejn saru diversi Kunsilli Kristjani tas-seklu 5. Il-belt inqerdet mill-Gotiċi fil-263. Għalkemm wara ġiet rikostruwita, l-importanza tagħha bħala ċentru kummerċjali naqset peress li bil-mod il-mod il-port imtela' sedimenti mix-xmara Küçükmenderes. Fis-614, il-belt inqerdet parzjalment minn terremot.
Illum il-ġurnata, il-fdalijiet ta' Efesu huma attrazzjoni turistika lokali u internazzjonali importanti ħafna, u huma aċċessibbli mill-Ajruport ta' Adnan Menderes u mir-raħal turistiku ta' Kuşadası. Fl-2015, il-fdalijiet ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO.[10]