Sûrî
Welatekî Rojhilata Navîn / From Wikipedia, the free encyclopedia
Sûrî, bi fermî Komara Ereb a Sûriye (bi erebî: الجمهوريّة العربيّة السوريّة; tîpên romanî: al-Jumhūriyya al-ʿArabiyya as-Sūriya) welatek li Rojavayê Asyayê ye ku li rojhilata Deryaya Navîn û herema Şamê de ye. Li rojava bi Deryaya Navîn ve, li bakur bi Tirkiye, li rojhilat û başûrrojhilat bi Iraq, li başûr bi Urdun û ji başûr rojava ve bi Îsraêl û Libnan ve tê sînorkirin. Girava Kîprosê li rojava li ser Deryaya Navîn dikeve. Sûrî komareke yekîtî ye ku ji 14 parêzgeh (binavçe) pêk tê. Welatekî deştên bi xêr, çiyayên bilind û çolistanan, Sûriye cihê komên etnîkî û olî yên cihêreng e, ku piraniya wan Ereb, Kurd, Tirkmen, Suryanî, Çerkez, Ermenî, Alban, Yewnan û Çeçen jî di nav de ne. Di nava komên olî de Misilman, Xristiyan, Elewî, Durzî û Êzidî hene. Paytext û bajarê herî mezin Şam e û piştî wê Heleb, Humis, Latakya, Heme, Dêrezor û Reqa tên. Komê Ereb herî mezintirîn koma etnîkî ne û misilmanên sunî jî koma olî ya herî mezin in. Sûriye niha yekane welat e ku ji aliyê Baasiyan ve tê birêvebirin, ku alîgirê sosyalîzma erebî û neteweperestiya ereb in.
Syrian Arab Republic |
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Sirûd: Humat ad-Diyar |
||||||
Sûrî li ser nexşeyê | ||||||
Paytext | 35°13'0.01"Bk, 38°34'59.99"Rh | |||||
Zimanên fermî | ||||||
Zimanên tên bikaranîn |
|
|||||
Rêveberî | Pergala nîvserokatiyê (1973–) | |||||
• | Serokdewlet | Beşar Esed (2000–) | ||||
• | Serokwezîr | Hussein Arnous (2020–) | ||||
Avakirin | ||||||
• | Dema avakirinê | 8 adar 1920 | ||||
• | Rûerd | 185.180 ±1 kîlometre çargoşe | ||||
Gelhe | ||||||
• | Giştî | 22.933.531 (2023) | ||||
Dirav | ||||||
Demjimêr |
|
|||||
Hatûçûna ajotinê | ||||||
Koda telefonê | +963 | |||||
Malper http://www.egov.sy/ |
Navê "Sûriye" di dîrokê de ji herêmeke berfirehtir re tê binavkirin, ku bi berfirehî bi Şamê re hevwate ye, û bi erebî wekî el-Şam tê zanîn. Dewleta nûjen cîhên çend keyîtî û împeratorî kevnar dihewîne, di nav de şaristaniya Eblan a hezarsala 3an berî zayînê. Di serdema Îslamê de, Şam navenda Xelîfetiya Emewiyan û navenda parêzgeha Siltanatiya Eyûbiyan û piştre ya Memlûkên Misrê bû. Dewleta Sûriyê ya nûjen di nîveka sedsala 20an de piştî bi sedsalan desthilatdariya Osmaniyan hate damezrandin. Piştî heyamek wekî fermanberiya Fransî (1923–1946), dewleta nû hatî damezrandin mezintirîn dewleta Erebî ya ku ji parêzgehên Sûriyê yên berê yên di bin desthilatdariya Osmaniyan de derketibû, temsîl kir. Wê di 24ê Cotmeha 1945an de dema ku Komara Sûriyê bû endama damezrîner a Neteweyên Yekbûyî, de facto serxwebûna xwe bi dest xist (tevî ku leşkerên Fransî heta Nîsana 1946an ji welat derneketin).