Ólympíuleikarnir
stórt alþjóðlegt fjölíþróttamót / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ólympíuleikarnir eru stórt alþjóðlegt fjölíþróttamót sem haldið er á tveggja ára fresti og skiptist í Sumarólympíuleikana og Vetrarólympíuleikana þar sem keppt er í vetraríþróttum. Ólympíuleikarnir eru eitt stærsta íþróttamót heims þar sem þúsundir íþróttamanna frá yfir 200 löndum taka þátt.[1] Ólympíuleikarnir eru byggðir á Ólympíuleikunum fornu sem haldnir voru í Grikklandi í fornöld frá 8. öld f.Kr. til 4. aldar. Pierre de Coubertin endurvakti leikana og stofnaði Alþjóðaólympíunefndina árið 1894. Fyrstu Sumarólympíuleikarnir voru haldnir árið 1896 í Aþenu og fyrstu Vetrarólympíuleikarnir árið 1924 í Chamonix í Frakklandi. Upphaflega voru þessi tvö mót haldin á sama ári, en frá 1994 er tveggja ára bil á milli þeirra. Alþjóðaólympíunefndin er æðsta ráð ólympíuhreyfingarinnar og skilgreinir uppbyggingu hennar og starfsemi.
Ólympíuhreyfingin hefur þróast á 20. og 21. öld og það hefur leitt til breytinga á leikunum. Meðal þeirra helstu eru stofnun vetrarólympíuleika fyrir vetraríþróttir, Ólympíumót fatlaðra fyrir fatlað íþróttafólk, Ólympíuleikar æskunnar fyrir íþróttafólk á aldrinum 14 til 18 ára, fimm heimsálfuleikar (Ameríkuleikarnir, Afríkuleikarnir, Asíuleikarnir, Evrópuleikarnir og Kyrrahafsleikarnir), og Heimsleikarnir fyrir íþróttagreinar sem ekki eru hluti af Ólympíuleikunum. Alþjóðaólympíunefndin styður líka Ólympíuleika heyrnarlausra og Ólympíuleika fólks með þroskahömlun. Alþjóðanefndin hefur þurft að aðlaga leikana að breytingum á efnahagslífi, alþjóðastjórnmálum og tækniþróun. Gagnrýni á misnotkun Austurblokkarinnar á reglum um áhugaíþróttir urðu til þess að nefndin hvarf frá þeirri grundvallarreglu Coubertins að Ólympíuleikarnir skyldu vera áhugamannamót og heimilaði þátttöku atvinnuíþróttafólks. Aukið mikilvægi sjónvarpsútsendinga hefur leitt til fjölgunar styrktarsamninga og markaðsvæðingar leikanna almennt. Tvær heimsstyrjaldir ollu því að Sumarólympíuleikarnir 1916, 1940 og 1944 voru felldir niður og deilur risaveldanna á tímum Kalda stríðsins urðu til þess að mörg lönd sniðgengu leikana 1980 og 1984.[2] Kórónaveirufaraldurinn 2019– varð til þess að Sumarólympíuleikunum 2020 var frestað um eitt ár.
Ólympíuhreyfingin er mynduð úr alþjóðlegum íþróttasamböndum, ólympíunefndum einstakra landa og skipulagsnefndum hverra leika. Alþjóðanefndin samræmir vinnu þessara ólíku aðila, ber ábyrgð á vali gestgjafa fyrir hverja leika og skipuleggur og fjármagnar leikana í samræmi við stofnskrá Ólympíuleikanna. Alþjóðanefndin ákveður líka dagskrá leikanna, þar á meðal í hvaða íþróttagreinum er keppt. Ýmsar hefðir og tákn hafa skapast kringum leikana, eins og ólympíufáninn og ólympíueldurinn, auk opnunar- og lokahátíðar leikanna. Yfir 14.000 íþróttamenn og -konur tóku samanlagt þátt í Sumarólympíuleikunum 2016 og Vetrarólympíuleikunum 2018, og kepptu þar í yfir 400 keppnum í 35 íþróttagreinum.[3][4] Veitt eru verðlaun (ólympíupeningur) fyrir fyrsta, annað og þriðja sæti í hverri keppni, úr gulli, silfri og bronsi.
Þátttaka í leikunum hefur farið vaxandi og nú er nærri því hvert einasta land heims með þátttakendur. Þessi mikli vöxtur hefur verið áskorun og leitt til deilna, þar á meðal sniðgöngu, misnotkunar frammistöðulyfja, múta og einnar hryðjuverkaárásar. Á tveggja ára fresti gefa Ólympíuleikarnir íþróttafólki möguleika á að ná alþjóðlegri frægð og frama í sinni grein. Leikarnir eru líka tækifæri fyrir gestgjafa hverju sinni til að vekja athygli á sjálfum sér gagnvart heiminum.