Niue
From Wikipedia, the free encyclopedia
Niue er eyríki í Suður-Kyrrahafi um 2.400 km norðaustur af Nýja-Sjálandi innan þríhyrningsins sem dreginn er milli Tonga, Samóa og Cookseyja í Pólýnesíu. Land Niue er um 261 ferkílómetrar og íbúar um 1600 talsins. Eyjan er stundum kölluð „Kletturinn“ (enska: The Rock) sem er dregið af alþýðuheitinu „Klettur Pólýnesíu“.[1] Niue er upplyft kóralrif og ein af stærstu kóraleyjum heims. Landslag eyjarinnar einkennist af tveimur þrepum, þar sem annars vegar eru háir klettar og hálendisslétta úr kalksteini í um 60 metra hæð yfir sjávarmáli, og hins vegar hallandi strandslétta sem endar í lágum klettum við ströndina. Umhverfis eyjuna er kóralrif og eina leiðin inn fyrir það er á vesturströndinni þar sem höfuðborgin, Alofi, er.
Niue | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Þjóðsöngur: Ko e Iki he Lagi | |
Höfuðborg | Alofi |
Opinbert tungumál | enska, niueska |
Stjórnarfar | Þingbundin konungsstjórn |
Konungur | Karl 3. |
Landstjóri | Cindy Kiro |
Forsætisráðherra | Dalton Tagelagi |
Tengdarríki | Nýja-Sjálands |
• Stjórnarskrársamþykkt Niue | 19. október 1974 |
• Sjálfstæði í utanríkismálum | 1994 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
188. sæti 261,46 km² 0 |
Mannfjöldi • Samtals (2018) • Þéttleiki byggðar |
194. sæti 1.620 6,71/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2003 |
• Samtals | 0,01 millj. dala (228. sæti) |
• Á mann | 5.800 dalir (164. sæti) |
Gjaldmiðill | nýsjálenskur dalur (NZD) |
Tímabelti | UTC-11 |
Þjóðarlén | .nu |
Landsnúmer | +683 |
Niue er með heimastjórn en er þó í sambandi við Nýja Sjáland hvað varðar ýmis utanríkismál og þjóðhöfðingja. Landið er hluti af Konungsríki Nýja-Sjálands. Íbúar Niue eru þannig nýsjálenskir ríkisborgarar og þjóðhöfðingi Nýja-Sjálands, Karl 3. Bretakonungur, er jafnframt þjóðhöfðingi Niue sem konungur Nýja-Sjálands. Milli 90 og 95% af fólki sem er upprunnið á Niue býr á Nýja-Sjálandi.[2] Þar búa líka um 70% þeirra sem tala niuesku sem er pólýnesískt mál, skylt tongversku.[3] Á Niue eru tvö opinber tungumál og um 30% íbúa tala bæði niuesku og ensku. Um 11% tala aðeins ensku en um 46% tala aðeins niuesku.
Pólýnesar settust að á Niue um 900 e.Kr. og fleiri landnemar komu frá Tonga á 16. öld. Allt til upphafs 18. aldar virðist ekki hafa verið um neina ríkisstjórn eða þjóðhöfðingja að ræða á Niue en eftir 1700 tóku íbúarnir sér konunga að dæmi Tonga eða Samóa. Fyrsti Evrópubúinn sem kom auga á eyjuna var James Cook árið 1774. Hann nefndi eyjuna Villimannaeyju (Savage Island) þar sem eyjarskeggjar vörnuðu honum landgöngu og höfðu, að því er honum sýndist, blóð á tönnunum, sem var í raun rauður banani. Næsta heimsókn Evrópumanna var frá Trúboðsfélagi Lundúna árið 1846. Íbúar snerust smám saman til kristni á síðari hluta 19. aldar. Árið 1887 bauð konungurinn, Fata-a-iki, Bretlandi yfirráð á eyjunni til að tryggja vernd gegn öðrum nýlenduveldum, en Bretar þáðu ekki boðið fyrr en árið 1900. Árið 1901 var eyjan sameinuð Nýja Sjálandi. Íbúar fengu heimastjórn í kjölfar þjóðaratkvæðagreiðslu árið 1974.
Niue er ekki aðili að Sameinuðu þjóðunum en á aðild að sumum undirstofnunum þeirra, eins og UNESCO og Alþjóðaheilbrigðisstofnuninni.[4][5]. Fulltrúum landsins er boðið, ásamt fulltrúum Cookseyja, að taka þátt í fundum Sameinuðu þjóðanna sem opnir eru öllum löndum. Niue hefur verið aðili að Kyrrahafsráðinu frá 1980.