Eris (dvergreikistjarna)
Dvergreikistjarna í Kuiper-beltinu / From Wikipedia, the free encyclopedia
Eris, reikistirnisnafn: 136199 Eris (tákn: ),[10] er massamesta dvergreikistjarnan á sporbaug um sólu og níunda massamesta fyrirbærið í sólkerfinu. Hún er talin hafa þvermálið 2.326 km (±12) og vera 27% þyngri en Plútó eða um það bil 0,27% af massa jarðarinnar.[5][6][11]
Uppgötvun | |||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Uppgötvuð af |
| ||||||||||||
Uppgötvuð | 5. janúar 2005[2] | ||||||||||||
Heiti | |||||||||||||
Reikistirnisnafn | 136199 Eris | ||||||||||||
Nefnd eftir | Erisi | ||||||||||||
Önnur nöfn | 2003 UB313[3] | ||||||||||||
Reikistirnisflokkur |
| ||||||||||||
Einkenni sporbaugs[3] | |||||||||||||
Viðmiðunartími 30. september 2012 | |||||||||||||
Sólnánd | 38,375 AU 5,65×109 km | ||||||||||||
Sólfirrð | 97,65 AU 14,60×109 km | ||||||||||||
Hálfur langás | 68,01 AU 10,12×109 km | ||||||||||||
Miðskekkja | 0,435763 | ||||||||||||
Umferðartími | 560,9 ár | ||||||||||||
Meðal sporbrautarhraði | 3,436 km/s | ||||||||||||
Meðalbrautarhorn | 202,75388° | ||||||||||||
Brautarhalli | 43,844° | ||||||||||||
Rishnútslengd | 36,051° | ||||||||||||
Stöðuhorn nándar | 150,809° | ||||||||||||
Tungl | Dysnómía | ||||||||||||
Eðliseinkenni | |||||||||||||
Meðalgeisli | 1163 ± 6 km[4][5] | ||||||||||||
Flatarmál yfirborðs | 1,7×107km2 | ||||||||||||
Massi | (1,67 ± 0,02)×1022 kg[6] (0,23 máni) | ||||||||||||
Þéttleiki | 2,52 ± 0,05 g/cm3[4][7] | ||||||||||||
Þyngdarafl við miðbaug | 0,827 m/s2 | ||||||||||||
Lausnarhraði | 1,384 km/s | ||||||||||||
Stjarnbundinn snúningstími | 25,9 ± 8 kl[3] | ||||||||||||
Endurskinshlutfall | 0,96[4] | ||||||||||||
| |||||||||||||
Sýndarbirta | 18,7[8] | ||||||||||||
Reyndarbirta (H) | −1,19 ± 0,3[3] | ||||||||||||
Sýndarþvermál | 40 millibogasekúndur[9] |
Teymi sem starfaði undir stjórn Mike Brown í Palomar-stjörnuathugunarstöðinni fann Eris í janúar 2005 og tilvist hennar var staðfest síðar það ár. Hún er útstirni handan brautar Neptúnusar og tilheyrir einnig flokki dreifstirna sem eru útstirni sem ganga um sólina eftir mjög ílöngum brautum. Eina þekkta tungl hennar er Dysnómía. Árið 2011 var Eris stödd 96,6 stjarnfræðieiningar (AU) frá sólinni[8] eða þrisvar sinnum fjær sólu en Plútó. Ef frá eru taldar sumar halastjörnur þá eru Eris og Dysnómía fjarlægustu þekktu fyrirbæri sólkerfisins.[2]
Þar sem Eris virtist vera stærri en Plútó þá lýstu uppgötvarar hennar og NASA henni í fyrstu sem tíundu reikistjörnunni.[12] Vegna þessa og vegna vaxandi líka á því að fleiri áþekkir hnettir myndu finnast ákvað Alþjóðasamband stjarnfræðinga (IAU) að skilgreina í fyrsta skiptið hugtakið „reikistjarna“. Samkvæmt skilgreiningunni sem samþykkt var 24. ágúst 2006 var Eris skilgreind sem dvergreikistjarna ásamt hnöttum á borð við Plútó, Seres, Hámeu og Makemake.[13]
Bráðabirgðaniðurstöður af athugunum á stjörnumyrkva af völdum Erisar 6. nóvember 2010 bentu til þess að þvermál hennar væri um það bil 2.326 km en það er minna en talið var í fyrstu og nokkurn veginn hið sama og hjá Plútó.[14] Vegna vikmarka í stærðaráætlunum er ekki hægt að slá því föstu að svo stöddu hvort Plútó eða Eris er stærri. Báðir hnettirnir eru taldir hafa þvermál í kringum 2.330 km.[15]