Karayan Amasona
karayan idiay Abagatan nga Amerika ken maikadua a kaatiddogan a karayan iti lubong / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ti Karayan Amasona[4] (Espaniol ken Portuges: Amazonas) iti Abagatan nga Amerika ket isu ti maikadua a kaatiddogan [5]a karayan iti lubong ken ti kadakkelan babaen ti panagayus ti danum iti natimbengan a panagayus a dakdakel ngem ti urayno itipon dagiti pito a sumaruno a kadakkelan a karayan (saan a mairaman ti Madeira ken Rio Negro, a dagitoy ket tributario ti Amasona). Ti Amasona, nga adda ti kadakkelan a pagayusan a labneng iti lubong, ti agarup a 7,050,000 kuadrado kilometro (2,720,000 sq mi), a daytoy ket mangidagup para iti agarup a maysa a panglima ti dagup a panagayus ti karayan iti lubong.[6][7]
Karayan Amasona | |
---|---|
Amazonas Apurímac, Ene, Tambo, Ucayali, Solimões | |
Lokasion | |
Pagilian | Brasil, Colombia, Peru, Ecuador |
Siudad | Iquitos (Peru); Leticia (Colombia); Tabatinga (Brasil); Tefé (Brasil); Itacoatiara (Brasil) Parintins (Brasil); Óbidos (Brasil); Santarém (Brasil); Almeirim (Brasil); Macapá (Brasil); Manaus (Brasil) |
Pisikal a pakaidumdumaan | |
Taudan | Rio Mantaro |
- lokasion | Huancayo, Probinsia ti Huancayo, Peru |
- nagsasabtan | 10°43′55″S 76°38′52″W |
- kangato | 5,220 m (17,130 ft) |
Sabangan | Taaw Atlantiko |
- lokasion | Brasil |
- nagsasabtan | 0°42′28″N 50°5′22″W[1] |
- kangato | 0 m (0 ft) |
Kaatiddog | 6,992.6 km (4,345.0 mi)[2] |
Kadakkel ti labneng | 7,050,000 km2 (2,720,000 sq mi)[2] |
Panagayus | |
- kaadu | 180,000 m3/s (6,400,000 cu ft/s) |
- natimbeng | 209,000 m3/s (7,400,000 cu ft/s)[3] |
- kabassit | 340,000 m3/s (12,000,000 cu ft/s) |
Langlanga ti labneng | |
Dagiti tributario | |
- kanigid | Marañón, Japurá/Caquetá, Rio Negro/Guainía, Putumayo |
- kanawan | Ucayali, Purús, Madeira, Tapajós, Xingu |
Kadagiti kangatuan a pakagay-atanna, ti ngato ti nagsasabtan ti Karayan Negro, ti Amasona ket tinawtawagan a Solimões idiay Brasil; nupay kasta, idiay Peru, Colombia ken Ecuador, ken dagiti pay dadduma nga agsasao ti Espaniol a lubong, daytoy a karayan ket sapasap a tinawtawagan ti Amasona idiay agpababa a pagayusanna manipud iti nagsasabtan ti karayan Marañón ken Ucayali idiay Peru. Ti karayan Ucayali-Apurímac a sistema ket naipanunotan a kas ti kangrunaan a taudan ti Amasona.
Ti kalawa ti Amasona ket naidumadumaan ti nagbaetan ti a 1.6 ken 10 kilometro (1.0 ken 6.2 mi) iti ababaw nga agpang, ngem daytoy ket dumakdakkel iti las-ud ti nabasa a tiempo iti 48 kilometro (30 mi) wenno ad-adu pay. Ti karayan ket sumrek ti Taaw Atlantiko iti nalawa a estuario ti agarup a 240 kilometro (150 mi) a kalawa. Ti sabangan ti kangrunaan a sanga ket 80 kilometro (50 mi).[8] Gapu kadagiti nawatiwat a rukrukodna, daytoy ket sagpaminsan a makunkuna a Ti Karayan Baybay. Ti immuna a rangtay ti karayan Amasona a sistema (idiay rabaw ti Rio Negro) ket nalukatan idi 10 Oktubre 2010. Daytoy ket adda idiay ruar ti Manaus.