Dagiti Krusada
relihioso nga ekspedisionario a gubat a binendisionan babaen ti Papa ken ti Katoliko a Simbaan / From Wikipedia, the free encyclopedia
Dagiti Krusada ket dagidi serie dagiti relihioso nga ekspedisionario a gubat a binendisionan babaen ti Papa ken ti Katoliko a Simbaan, nga adda ti naisao a pagtungpalan iti panangisubli ti Kristiano a pagserkan kadagiti nasantuan a lugar idiay ken ti asideg ti Herusalem. Dagiti Krusada ket kasisigud a nairugi para itipanagsungbat manipud kadagit panagtawag babaen dagiti daulo ti Imperio a Bisantino para iti panagtulong a makilaban ti panakairaman a panagpadakkel idiay Anatolia babaen dagiti Muslim a Seljuk Turk a naglaped ti panagserrek dagiti Kristiano idiay Herusalem, ken daytoy pay ket nairissik babaen ti panakadadael kadagiti adu a sagrado a pagsaadan ti Kristiano ken ti panagirurumen dagiti Kristiano babaen ti Fatimid caliph Al-Hakim.[1] Dagiti krusada a binukel dagiti Romano a Katoliko manipud kadagiti amin a lumaud ti Europa, ken saanda idi a nagkaykaysa a nabilbilinan. Dagiti kangrunaan a serie dagiti Krusada, a kangrunaan para iti panasuppiat kadagiti Muslim idiay Levant, ket rimsua idi ti nagbaetan ti 1095 ken 1291. Dagiti historiador ket nagited kadagiti adu a bilang dagiti immuna a krusada. Kalpasan dagiti nasapa a panagbalballigi, dagiti naududi a kusada ket napayda ken dagiti krusada ket naabakda ket napilitda a napasubli kadagiti naggapuanda..
Dagiti ginasut a ribo a soldado ket nagbalinda kadagiti Krusada babaen ti panagsapata;[2] ti Papa ket nangited kaniada ti plenario a panuynuy.[3] Ti kayariganda ket ti krus — ti termino a "krusada" ket naala manipud ti termino a Pranses para iti panagala ti krus.Adu kadagitoy ket nanipud idiay Pransia ken tinawtawaganda ti bagbagida a kas dagiti "Pranko," nga isu daytoy ti nagbalin a sappasap a termino nga inus-usar babaen dagitiMuslim.[4]
Idi panawen ti Kristianidad a saan pay a nabingbingay kadagiti dadakkel a bilang iti heograpiko a nagtitipon a sangsanga a naporma kalpasan daytoy, ti (lumaud) Romano Katoliko ken (dumaya) dagiti simbaan ti Bisantino nga Ortodokso ket isu dagitoy ti kangrunaan a grupo; dagiti Krusada ket inbagbgada kaniada a dagiti "Kristiano" ngem dagiti "Katoliko" wenno "Ortodokso".
Ti termino a "krusada" ket naus-usay pay a mangpalawag kadagiti naipanggep ti relihioso a kampania a naaramid iti nagbaetan ti 1100 ken 1600 kadagidiay teritorio ti ruar ti Levant[5] a kadawyan ti panagsuppiat kadagiti pagano, heretiko, ken dagiti tattao babaen ti panakaiparitan ti ekskomunikasion para kadagiti panaglalaok a rason ti relihioso, ekonomiko, ken politiko.[6] Dagiti sinuppiatan ti bileg ti Kristiano ken Muslim ket nangiturong dagiti nakikaduaan a nagbaetan dagiti relihioso a grupo a nakisuppiat kadagiti kabusorda, a kas dagiti kimmaduaan ti Kristiano ken dagiti Islamiko a Sultanato iti Rûmidi panawen ti Maikalima a Krusada.
Dagiti Krusada ket taudan dagiti nagruna nga impakto ti politika, ekonomiko, ken sosial idiay lumaud a Europa. Daytoy ket nagbanagan nakaro a panakakapsutan ti Kristiano nga Imperio ti Bisantino, a natnag kadagiti sumaganad a siglo babaen dagiti Muslim a Turko.
Ti Rekonkista, ti maysa nga atiddog a paset t panawen a gubgubat idiay Espania ken Portugal (Iberia), a ditoy ket innala manen dagiti puersa ti Kristiano ti peninsula manipud kadagiti Muslim, ket asideg a mairamraman daytoy kadagiti Krusada
Iti moderno a panagusar ti termino a "krusada", wenno "krusada a sumuppiat ...", ket kadawyan a pangngarig a mangitudo ti aniaman nga idealistiko wenno ideolohiko-a panggepan ti kampania nga awan ti relihioso a kapanggepan, a kas ti "Krusada a Panagsuppiat ti Kanser".