Կառավարում
From Wikipedia, the free encyclopedia
Կառավարում, կազմակերպության կամ հասարակության մեջ որոշումներ կայացնելու և իրականացնելո գործընթաց։ Այն ներառում է որոշումների կայացման, կանոնների հաստատման և իրավապահ մարմինների մեխանիզմներ, որոնք առաջնորդում են կազմակերպության կամ հասարակության գործունեությունը։ Արդյունավետ կառավարումը կարևոր է կարգուկանոն պահպանելու, նպատակներին հասնելու և համայնքի կամկազմակերպության անդամների կարիքները բավարարելուհամար։ Բացի այդ, արդյունավետ կառավարումը խթանում է թափանցիկությունը, վստահություն է ստեղծում շահառու անձանց միջև և հարմարվում փոփոխվող հանգամանքներին՝ ապահովելով, որ կազմակերպությունը կամ հասարակությունը մնան պատասխանատու և կայուն իրենց նպատակներին հասնելուհամար։ Այն օրենքների, սոցիալական նորմերի, իշխանության (սոցիալական և քաղաքական) կամ լեզվի միջոցով փոխգործակցության գործընթաց է, որը կառուցված է կազմակերպված հասարակության հաղորդակցության շրջանակներում[1] սոցիալական համակարգի միջոցով (ընտանիքի, սոցիալական խմբի, պաշտոնական կամ ոչ պաշտոնական կազմակերպության, իրավասության տակ գտնվող տարածքի կամ տարածքների միջև)։ Կատարվում է պետության կառավարության, շուկայի կամ ցանցի կողմից։ Այն հավաքական խնդրի լուծման մեջ ներգրավված մասնակիցների շրջանում ճիշտ ընթացքի ընտրության գործընթացն է, որը հանգեցնում է ընդունելի վարքի և սոցիալական կարգի ստեղծմանը, ամրապնդմանը կամ վերարտադրմանը[2]։ Պարզ լեզվով ասած՝ կարելի է բնութագրել որպես գործընթացներ, որոնք գոյություն ունեն պաշտոնական հաստատությունների ներսում և նրանց միջև։
Տարբեր կազմավորումներ (հայտնի են որպես կառավարման մարմիններ) կարող են կառավարել։ Առավել պաշտոնականը կառավարությունն է՝ մի մարմին, որի միակ պարտականությունն ու լիազորությունը տվյալ աշխարհաքաղաքական համակարգում (օրինակ՝ ինքնիշխան պետությունում) պարտադիր որոշումների ընդունումն է՝ կանոններ և ուղեցույցներ սահմանելով։ Կառավարման այլ տեսակներ ներառում են կազմակերպություն (օրինակ՝ կառավարության կողմից որպես այդպիսին ճանաչված իրավաբանականանձ), հասարակական-քաղաքական խումբ (հիերարխիկ քաղաքական կազմակերպություն, ցեղ, վայրագ խմբեր, ընտանիք, նույնականացվող կրոնական ենթակազմ և այլն) կամ մարդկանց այլ ոչ պաշտոնական խումբ։
Կառավարումը կանոնների, նորմերի և գործողությունների կառուցվածքի պահպանման միջոց է[3]։ Պաշտոնական աստիճանը կախված է տվյալ կազմակերպության ներքին կանոններից և դրա գործունեության արտաքին պայմաններից։ Որպես այդպիսին, կառավարումը կարող է ունենալ տարբեր ձևեր, առաջնորդվել տարբեր շարժառիթներով և հասնել տարբեր արդյունքների։ Պետական կառավարումն արտացոլում է աճող իրազեկությունը, թե ինչպես իշխանության ցրված ձևերը կարող են կարգուկանոն ապահովել նույնիսկ պետության գործունեության բացակայության դեպքում։ Օրինակ, կառավարությունը կարող է գործել որպես ժողովրդավարական, որտեղ քաղաքացիները քվեարկում են այն մասին, թե ով պետք է կառավարի երկիրը, և նպատակը հանրային բարիքն է, մինչդեռ շահույթ չհետապնդող կազմակերպությունը կամ կորպորացիան կարող է ղեկավարվել վարչական խորհրդի կողմից և հետապնդել ավելի կոնկրետ նպատակներ։
Բացի այդ, որոշումներ կայացնելու իշխանություն չունեցող տարբեր արտաքին դերակատարներ կարող են ազդել կառավարման գործընթացի վրա։ Դրանք ներառում են լոբիստներ, վերլուծական կենտրոններ, քաղաքական կուսակցություններ, հասարակական կազմակերպություններ, համայնք և լրատվամիջոցներ։
Բարձրագույն կրթության հաստատությունների մեծ մասը կառավարումը առաջարկում է որպես ուսումնասիրության ոլորտ, ինչպիսիք են Բալսիլի Միջազգային հարաբերությունների դպրոցը, Մունկի համաշխարհային դպրոցը, Փարիզի Քաղաքական հետազոտությունների ինստիտուտը, Ժնևի միջազգային հարաբերությունների ինստիտուտը, Հարթիդպրոցը, Լոնդոնի տնտեսագիտության և քաղաքական գիտությունների դպրոցը։
Շատ սոցիոլոգներ օգտագործում են «կառավարում» տերմինը, քանի որ այն ընդգրկում է կառավարման գործընթացում ներգրավված ինստիտուտների և հարաբերությունների ողջ շրջանակը[4]։