Steatyn y Phaab
aa-steat fo reiltys jeeragh y phaab ayns mean lieh-innys yn Iddaal (756–1870) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Va Steatyn y Phaab (Iddaalish: Stato Pontificio; Ladjyn: Dicio Pontificia), ny Steat yn Agglish dy h-oikoil (Iddaalish: Stato della Chiesa; Ladjyn: Status Ecclesiasticus),[1] ny straih thallooyn ayns Lieh-innys yn Iddaal fo reiltys jeeragh y phaab eddyr 756 as 1870.[2] V'ad coontit mastey steatyn mooarey yn Iddal voish yn 8oo eash derrey co-unnaneyssey yn Iddaal, eddyr 1859 as 1870.
Stato della Chiesa (it) Status Ecclesiasticus (la) Steat yn Agglish | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
Arrane ashoonagh Marcia trionfale (1857–1870) Y Varçhal Ard-varriaghtagh | |||||||||||||||||||||
Steatyn y Phaab ayns 1815 | |||||||||||||||||||||
Preeu-valley | Y Raue | ||||||||||||||||||||
Çhengaghyn | Ladjyn, Iddaalish, Ocsitaanish | ||||||||||||||||||||
Craueeaght | Y Catoleaghys Raueagh (credjue yn steat) | ||||||||||||||||||||
Reiltys | Monarkaght absaloidagh reihdagh yeelagh | ||||||||||||||||||||
Paab | |||||||||||||||||||||
- 756–757 | Steaon II | ||||||||||||||||||||
- 1846–1870 | Pius IX | ||||||||||||||||||||
Shennaghys | |||||||||||||||||||||
- Toyrtys Pepin | 754 | ||||||||||||||||||||
- Conaant y Veneesh | 1177 | ||||||||||||||||||||
- Jee-vunneeaght | 20 Mean Fouyir 1870 | ||||||||||||||||||||
Earroo yn phobble | |||||||||||||||||||||
- 1853 ool. | 3,124,668 | ||||||||||||||||||||
Argid | Scudo Steatyn y Phaab (derrey 1866) Y lira Paabagh (1866–1870) | ||||||||||||||||||||
|
Va bun y steat ry-gheddyn ayns yrjaghey'n Chreestiaght er feie'n Iddaal, as marish cleayney yn Agglish Chreestee va girree. Roish y 8oo eash veanagh, marish leodaghey Impiraght Vaisantium 'syn Iddaal, haink er y Phaabaght dy ve seyr ayns bree. Hug shiartanse dy reireyderyn Creestee, goaill stiagh ny reeaghyn Frankagh Çhalse Mooar as Pépin Giare, ny smoo thallooyn da'n Agglish as fo'n reiltys eck.[3] Car yn Aaruggyr, va'n thalloo phaabagh mooadit dy lheeadagh as haink er y phaab dy ve coontit myr fer jeh reireyderyn theayagh yn Iddaal smoo scanshoil chammah's toshiagh yn Agglish. Ec y vullagh, choodee Steatyn y Phaab y chooid smoo jeh ny h-ardjyn twoaieagh Iddaalagh Lazio (ta goaill stiagh y Raue), Marche, Umbria as Romagna, as ayrnyn jeh Emilia.
Roish 1861, va ayrnyn mooarey jeh thalloo Steatyn y Phaab goit liorish Reeriaght yn Iddaal. Fy yerrey, cha row agh Lazio, goaill stiagh y Raue, freilt fo reiltys baaishagh y phaab. Ayns 1870, chaill y paab Lazio as y Raue as cha row thalloo ishigoil erbee ec y Steat, faagail magh Caayr Lionagh y Raue, nagh row cummaltit dy caggoil ec y steat Iddaalagh noa. Ayns 1929, chur y toshiagh fashistagh Iddaalagh Benito Mussolini, kione reiltys yn Iddaal, jerrey rish feysht "y Phryssoonagh 'sy Vatican" v'ayn eddyr yn Iddaal unnaneysit as y Toiag Chasherick liorish barganey Conaant Lateran, va fo-screeuit liorish y daa phartee. Chur y conaant enney da reiltys y Toiag Chasherick harrish unnid halloo eddyr-ashoonagh noa-chrooit, steat caayragh caglit çheusthie jeh'n Raue haink dy ve enmyssit Caayr y Vatican.