પક્ષી
યાયાવર / From Wikipedia, the free encyclopedia
પક્ષીઓ એ 'ગણગણતો (વર્ગ એવ્સ) 'નો (પ્રકાર ઉડાન ભરતો, બે પગવાળો, ગરમીથી ટેવાયેલો, (તાપમાન પ્રમાણે ઘડાયેલો) કરોડ ધરાવતો પ્રાણી વર્ગ છે જે ઇંડા મૂકે છે.અને તેને પોતાના શરીરની ગરમીથી સેવતો કરોડ ધરાવતો પ્રાણી વર્ગ છે. આ વર્ગમાં આશરે 10,000 જેટલી જાતિઓ અસ્તિત્વ ધરાવે છે, જે તેમને અત્યંત મોટી સખ્યામાં બે પગના કરોડ વાળા પ્રાણી બનાવે છે. તેઓ આર્કટિકથી લઇને એન્ટાર્કટિક સુધી તેમની શારીરિક ક્ષમતા અનુસાર (ઇકોસિસ્ટમ)વ્યવસ્થામાં વસે છે. પક્ષીઓની શ્રેણીનું કદ 5 cm (2 in) ગણગણતી મધમાખીથી લઇને 3 m (10 ft) શાહમૃગસુધીનો સમાવેશ થાય છે. બચેલા અવશેષો સુચવે છે કે પક્ષીઓની જાતિ આશરે 150-200 વર્ષો પહેલાથી જ્યુરાસિકના ગાળા દરમિયાનથી પક્ષી જેવા પગવાળા ડાયનાસોર થી વિકસતી આવી છે અને અગાઉ 140-145 વર્ષો પહેલા મૃત જ્યુરાસિક આર્કાઓપ્ટેરિક્સ, જાણીતુ પક્ષી હતું. ફક્ત ડાયનાસોરના જૈવિક જૂથો કરોડો વર્ષો પહેલાના ભૂસ્તર યુગમાં આશરે 65.5 કરોડો વર્ષો પહેલા અસ્તિત્વ ધરાવતા હતા તેથી મોટા ભાગના પક્ષીશાસ્ત્રના લોકો તેને પક્ષી તરીકે ઓળખે છે.
વિકિપીડિયાના માપદંડ મુજબ આ લેખને ઉચ્ચ કક્ષાનો બનાવવા માટે તેમાં સુધારો કરવાની જરુર છે. તેમાં ફેરફાર કરીને તેને સુધારવામાં અમારી મદદ કરો. ચર્ચા પાના પર કદાચ આ બાબતે વધુ માહિતી મળી શકે છે. |
પક્ષી Temporal range: Late Jurassic–Recent, 150–0Ma PreЄ
Є
O
S
D
C
P
T
J
K
Pg
N
| |
---|---|
Scarlet Robin, Petroica boodang | |
વૈજ્ઞાનિક વર્ગીકરણ | |
Domain: | Eukaryota |
Kingdom: | Animalia |
Subkingdom: | Eumetazoa |
(unranked) | Bilateria |
Superphylum: | Deuterostomia |
Phylum: | Chordata |
Subphylum: | Vertebrata |
Infraphylum: | Gnathostomata |
Superclass: | Tetrapoda |
(unranked) | Amniota |
(unranked) | Diapsida |
(unranked) | Archosauria |
Class: | Aves Linnaeus, 1758[1] |
Subclasses & orders | |
|
આધુનિક પક્ષીઓને પીછાઓ, દાંત વિનાની ચાંચ, કઠોર આવરણવાળા ઇંડાઓના મૂકવાથી, ઊંચો ચયાપચયનો દર, ચાર છિદ્રોવાળા હૃદય અને હળવા પરંતુ મજબૂત હાડપિંજરની રીતે અલગ પાડવામાં આવે છે. ઘણા પક્ષીઓ સુધારેલો અગ્ર પૃષ્ઠ તરીકે પાંખો ધરાવે છે અને મોટા ભાગના ઉડીશકે છે, જેમાં ઉડી ન શકતા હોય તેવા પક્ષીઓ, પેન્ગ્વિન, અને અસંખ્ય વિવિધ પ્રકારના મોટા ભાગે આઇલેન્ડમાં જોવા મળતી જાતિઓના પક્ષીઓ સહિતના અપવાદ છે. પક્ષીઓ પણ વિશિષ્ટ પ્રકારની પાચન અને શ્વસન પ્રક્રિયાધરાવે છે જે ઉડાન ભરવા માટે મોટા પ્રમાણમાં સ્વીકાર્ય છે. કેટલાક પક્ષીઓ, ખાસ કરીને કોરવિડ અને પોપટ, અત્યંત બુદ્ધિશાળી પ્રાણીજાતિઓમાંના છે; મોટા ભાગની પક્ષીઓની જાતો ટુલ્સ (સાધનો)નું ઉત્પાદન અને તેનો વપરાશ કરતી જોવા મળી છે અને મોટા ભાગની જાતિઓ તેમની પેઢીઓમાં સાંસ્કૃતિક માહિતી આપલેનું પ્રદર્શન કરે છે.
અમુક જાતો લાંબા ગાળાનું વાર્ષિક સ્થળાતંરકરે છે, અને અમુક ટૂંકા ગાળાની અનિમિયત હેરફેર કરે છે. પક્ષીઓ સામાજિક હોય છે; તેઓ દાર્શનિક સંકેતો અને અવાજો અને ગીત ગાઇને સંદેશાવ્યવહાર કરે છે, અને સહકારયુક્ત સંવર્ધન અને શિકાર, લૂંટફાટ કરનારા પ્રાણીઓ તરીકે ટોળામાં રહેવું અને ટોળાશાહી કરવી સહિતની સામાજિક વર્તણૂંકમાં ભાગ લે છે. પક્ષીઓની જાતિઓની વિશાળ બહુમતી સામાજિક રીતે એક વિવાહીત હોય છે, સામાન્ય રીતે એક સંવર્ધન સીઝન માટે, કોઇકવાર વર્ષો સુધી અને જીવનપર્યંત તો ભાગ્યેજ હોય છે. અન્ય જાતો કે જે સંવર્ધન વ્યવસ્થા ધરાવે છે તે પોલીજિનસ ("અસંખ્ય માદાઓ") અથવા, ભાગ્યે જ, પોલીન્ડ્રોસ ("અસંખ્ય નર પક્ષીઓ") છે. ઇંડાઓ સામાન્ય રીતે માળામાં મૂકવામાં આવે છે અને માતાપિતા દ્વારા સેવવામાંઆવે છે. ઇંડામાંથી બહાર નીકળ્યા બાદ મોટા ભાગના પક્ષીઓ માતાપિતા દ્વારા સંભાળનો વિસ્તરિત સમય ધરાવે છે.
મોટે ભાગે શિકાર અથવા ખેતર મારફતે ખોરાક મેળવવાના એક સ્ત્રોત તરીકે અમુક જાતો આર્થિક અગત્યતા ધરાવે છે. કેટલીક જાતો, ખાસ કરીને સોન્ગબર્ડ અને પોપટ, પાલતુ તરીકે જાણીતા છે. અન્ય ઉપયોગોમાં ખાતર તરીકે પક્ષીઓના ચરક(હગાર)નો સમાવેશ થાય છે. પક્ષીઓ માનવ સંસ્કૃતિના તમામ પાસાઓ જેમ કે ધર્મથી લઇને કવિતા સુધી અને લોકપ્રિય સંગીતને આગવી રીતે આવરીલે છે. 17મી સદી અને તેનાથી પણ આગળના 100 વર્ષો પહેલા માનવીય ગતિવિધિઓના પરિણામે 120-130 જાતો નામશેષ થઇ ગઇ છે. હાલમાં આશરે 1,200 જેટલા પક્ષીઓની જાતો માનવીય પ્રવૃત્તિઓના કારણે નામશેષ થવાનું જોખમ અનુભવી રહી છે, જો તેમને રક્ષવાના માર્ગો હાલમાં હાથ ધરાઇ રહ્યા છે.