Liosta d’éanlaith na hÉireann
From Wikipedia, the free encyclopedia
Seo liosta d’éanlaith a taifeadadh in Éirinn. I measc fána éanúil na hÉireann san iomlán, áiríodh 520 speiceas ó dheireadh na bliana 2019 de réir Choiste Éin Neamhchoitianta na hÉireann (CÉNÉ).[1] Díobh seo, tá 183 neamhchoitianta, agus ní fhacthas 14 de na cinn seo in Éirinn ó 1950. Tugadh trí speiceas isteach go hÉirinn nó tháinig siad go hÉirinn ó líon eile a tugadh isteach.
Tá éagsúlacht sách íseal d'éin ghoir in Éirinn mar gheall í a bheith scoite ón mór-roinn. Níor taifeadadh roinnt speiceas amhail an t-ulchabhán donn (Strix aluco), an cnóshnag Eoráiseach (Sitta europaea) agus an meantán léana (Poecile montanus) a phóraíonn sa Bhreatain Mhór. Mar sin féin, tá coilíneachtaí móra d'éin mhara ann, lena n-áirítear líonta tábhachtacha de peadairíní na stoirme (Hydrobates pelagicus), gainéid thuaisceartacha (Morus bassanus) agus geabhróga rósacha (Sterna dougallii). I measc na n-éan pórúcháin suntasach eile tá traonacha (Crex crex) agus cága deargchosacha (Pyrrhocorax pyrrhocorax).
Níl aon speiceas eindéimeach in Éirinn ach tá fospeicis eindéimeacha den mheantán dubh, den scréachóg choille agus den ghabha dubh, agus meastar uaireanta gur fospeiceas faoi leith den chearc shailí atá i gcearca fraoigh na hÉireann.
As na 520 speiceas seo, tá 183 annamh nó ann de thaisme agus tá triúr tugtha isteach ag daoine. Is cosúil go bhfuil ceann amháin scriosta, ceann eile imithe in éag, agus is dócha go bhfuil ceann eile díofa. Cuimsíonn an liosta ceithre iontráil d'éin ar glacadh leo gan speicis a aithint. Ní áirítear leis an liosta speicis a chuir CÉNÉ i gCatagóir D. Is speicis iad seo ina bhfuil amhras faoi cé acu a tharla siad i stát fiáin (Catagóir D1), ar tháinig siad le cabhair ó an duine amhail ar bord loinge (D2), níor taifeadadh ach iad marbh ar an snáth mara (D3), nó gur speicis fhiáin iad a bhféadfadh nach bhfuil a líonta féinchothabhálach (D4).
Is beag éagsúlacht atá ag éin ghoir in Éirinn mar gheall ar a leithlisiú. I measc na speiceas nár taifeadadh riamh tá an t-ulchabhán donn, an cnóshnag Eoráiseach agus an meantán léana a phórann sa Bhreatain Mhór. Mar sin féin, tá coilíneachtaí móra d' éin mhara ann, lena n-áirítear líonta tábhachtacha de ghuairdill, ghainéid thuaisceartacha agus gheabhróga rósacha. I measc na n-éan pórúcháin suntasach eile tá na traonaigh agus na cága cosdearga.
Fanann líon mór éan fiáin agus lapairí in Éirinn le linn an gheimhridh, mealta ag an aeráid bhog. Caitheann thart ar leath de ghéanna móra fionna na Graonlainne an geimhreadh ann. I rith an fhómhair, is féidir go leor éan mara a théann ar imirce a fheiceáil amach ó na cóstaí lena n-áirítear roinnt meirleach, cánóg agus peadairín. Fágann suíomh na hÉireann in iarthuaisceart na hEorpa go mbíonn éin Mheiriceá Thuaidh a thaifeadadh go rialta san fhómhar.
Tá leagan amach tacsanomaíochta an liosta seo (ainmniú agus seicheamh orduithe, teaghlaigh agus speiceas) agus an córas ainmnithe (ainmneacha Gaeilge, eolaíochta agus Béarla) cosúil leo siúd de chuid 'The Clements Checklist of Birds of the World, eagrán 2019.[2]
Baineadh úsáid as na clibeanna seo a leanas chun aird a tharraingt ar roinnt catagóirí tarlaithe; tagann na clibeanna ó Bird Checklists of the World.[2]
- (F) (Fánach) - speiceas nach dtarlaíonn ach go hannamh nó trí thimpiste in Éirinn
- (T) (Tugadh isteach) - speiceas a tugadh isteach in Éirinn mar thoradh, go díreach nó go hindíreach, ar ghníomhartha daonna.