کودتای ۱۹۷۳ شیلی
From Wikipedia, the free encyclopedia
کودتای ۱۹۷۳ شیلی[7][8] یک کودتای نظامی در شیلی بود که دولت وحدت مردمی رئیسجمهور سالوادور آلنده را سرنگون کرد. در ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳، پس از یک دورهٔ طولانی ناآرامی اجتماعی و تنش سیاسی میان کنگرهٔ تحت کنترل مخالفان و رئیسجمهور سوسیالیست این کشور، و نیز جنگ اقتصادی که به دستور رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا ریچارد نیکسون آغاز شده بود،[9] گروهی از افسران نظامی به رهبری ژنرال آگوستو پینوشه قدرت را در یک کودتا به دست گرفتند و به حکومت غیرنظامی پایان دادند.
کودتای ۱۹۷۳ شیلی | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
بخشی از عملیات کندور و جنگ سرد | |||||||||
بمباران کاخ لا موندا در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ توسط نیروهای دفاعی شیلی | |||||||||
| |||||||||
طرفهای درگیر | |||||||||
جنبش چپ انقلابی دیگر مبارزان طبقهٔ کارگر[1] |
پشتیبانان: ایالات متحده آمریکا[2][3] | ||||||||
فرماندهان و رهبران | |||||||||
سالوادور آلنده † مکس مارامبیو میگل انریکز |
آگوستو پینوشه خوزه مرینو گوستاوو لای سزار مندوزا | ||||||||
پشتیبانی سیاسی | |||||||||
سوسیالیستها کمونیستها MAPU کوبا |
ناسیونالیستها دموکرات مسیحیها (بخشی از آنها) دموکراتهای رادیکال برزیل[4] استرالیا[5] بریتانیا[6] | ||||||||
تلفات و خسارات | |||||||||
۴۶ تن از گروه دوستان شخصی (GAP) | |||||||||
۶۰ نفر مجموعاً در زمان کودتا |
ارتش یک خونتای نظامی تأسیس کرد که تمام فعالیتهای سیاسی در شیلی را به حالت تعلیق درمیآورد و جنبشهای چپ، بهویژه احزاب کمونیست و سوسیالیست و جنبش چپ انقلابی (MIR) را تحت فشار میگذاشت. پینوشه یک سال پس از کودتا به قدرت رسید و در اواخر سال ۱۹۷۴ رسماً رئیسجمهور شیلی شد.[10] دولت نیکسون که برای ایجاد شرایط کودتا تلاش کرده بود،[11][12][13] به سرعت دولت نظامیان را به رسمیت شناخت و کوشید تا آنها به قدرت برسند.[14]
در طول حملات هوایی و زمینی که قبل از کودتا انجام شد، آلنده آخرین سخنرانی خود را ایراد کرد و سوگند خورد که در کاخ ریاست جمهوری میماند و میان مبارزه یا فرار، اولی را انتخاب میکند.[15] سالوادور آلنده در کاخ کشتهشد،[16] اما چگونگی مرگ او هنوز مورد بحث است.[17]
تا پیش از کودتا، سیاست شیلی برای چندین دهه بهعنوان کشوری دموکراتیک و دارای ثبات سیاسی مورد ستایش قرار گرفتهبود، در دورهای که دیگر کشورهای آمریکای جنوبی گرفتار رژیمهای نظامی و کادیو بودند. کودتای شیلی به سقوط دموکراسی در این کشور منجر شد.[18] پیتر وین کودتای ۱۹۷۳ را بهعنوان یکی از خشنترین رویدادها در تاریخ شیلی توصیف کرد.[19] یک جنبش شورشی ضعیف علیه رژیم پینوشه در داخل شیلی توسط عناصر همدل با دولت آلنده به وجود آمد. یک طرح پیشنهادی بینالمللی در سال ۱۹۸۸ با هدف انتقال مسالمتآمیز دولت نظامی شیلی به یک دولت غیرنظامی منتخب دنبال شد.
کودتای شیلی به دلیل همزمانی روز و ماهش با حملات ۱۱ سپتامبر در سال ۲۰۰۱، اغلب به عنوان یک ۱۱ سپتامبر دیگر نامیده میشود.[20][21][22]