روانشناسی فرگشتی
From Wikipedia, the free encyclopedia
روانشناسی فرگشتی (به انگلیسی: Evolutionary psychology)، یک رویکرد نظری در روانشناسی است که شناخت و رفتار را از دیدگاه فرگشت نوین بررسی میکند.[1][2] به دنبال شناسایی سازگاری (زیستشناسی)های روانی انسان با توجه به مشکلات اجدادی است که برای حل آنها فرگشت یافتهاند. در این چارچوب، ویژگیها و سازوکارهای روانشناختی یا محصول عملکردی انتخاب طبیعی و انتخاب جنسی در انسان هستند یا محصول جانبی غیرسازگاری صفات سازگار دیگر هستند.[3][4]
تفکر سازگاریگرایی دربارهٔ مکانیسمهای فیزیولوژیک مانند قلب، ریهها و کبد در زیستشناسی فرگشتی رایج است. روانشناسان فرگشتی همین تفکر را در روانشناسی به کار میبرند و استدلال میکنند که همانطور که قلب برای پمپاژ خون و کبد برای سمزدایی سموم فرگشت یافتهاست، ذهن پیمانهای است زیرا مکانیسمهای روانشناختی مختلفی برای حل مشکلات سازگاری متفاوت فرگشت یافتهاست.[4] این روانشناسان فرگشتی استدلال میکنند که بسیاری از رفتارهای انسانی خروجی سازگاری روانیهایی است که برای حل مشکلات مکرر در محیطهای اجدادی انسان فرگشت یافتهاند.[5]
برخی از روانشناسان فرگشتی استدلال میکنند که نظریهٔ فرگشت میتواند چارچوبی اساسی فرانظریه ارائه دهد که کل حوزه روانشناسی را به همان شیوهای که زیستشناسی فرگشتی برای زیستشناسی ارائه کردهاست، یکپارچه کند.[4][6][7]
روانشناسان فرگشتی معتقدند که رفتارها یا ویژگیهایی که بهطور جهانی در همه فرهنگها رخ میدهند، نامزدهای خوبی برای سازگاریهای فرگشتی هستند،[8] شامل توانایی استنباط عواطف دیگران، تشخیص خویشاوندان از غیر خویشاوندان، شناسایی و ترجیح همسران سالمتر و همکاری با دیگران. یافتههایی در رابطه با رفتار اجتماعی انسان مرتبط با الگوهای کودککشی، هوش، ازدواج، بیقیدی جنسی، ادراک زیبایی، شیربها، و سرمایهگذاری والدین (زیستشناسی) وجود دارد. نظریهها و یافتههای روانشناسی فرگشتی در بسیاری از زمینهها از جمله اقتصاد، محیط زیست، بهداشت، حقوق، مدیریت، روانپزشکی، سیاست و ادبیات کاربرد دارند.[9][10]
نقد روانشناسی فرگشتی شامل پرسشهای دربارهٔ آزمونپذیری، مفروضات شناختی و فرگشتی (مانند عملکرد پیمانهای مغز، و عدم اطمینان زیاد در مورد محیط اجدادی)، اهمیت توضیحهای غیرژنتیکی و غیرسازگاری، و همچنین مسائل سیاسی و اخلاقی ناشی از تفاسیر نتایج تحقیق است. روانشناسان فرگشتی اغلب با چنین انتقادهایی درگیر میشوند و به آنها پاسخ میدهند.[11][12][13]