جمهوری اسلامی افغانستان
دولت در افغانستان (۲۰۰۴–۲۰۲۱) / From Wikipedia, the free encyclopedia
جمهوری اسلامی افغانستان یک نظام ریاستی جمهوری اسلامی بود که از ۲۰۰۴ تا ۲۰۲۱ در افغانستان حاکمیت داشت. این حکومت برای جایگزینی با دولتهای موقت و انتقالی، که پس از حمله آمریکا به افغانستان در ۲۰۰۱ به وجود آمده بودند، تأسیس شد. این حمله باعث سرنگونی امارت اسلامیِ طالبان شد که به صورت محدود به عنوان یک دولت به رسمیت شناخته شدهبود. با اینحال طالبان حدود ۲۰ سال پس از حمله در تاریخ ۱۵ اوت ۲۰۲۱، افغانستان را بازپس گرفتند که به پایان جنگ ۲۰۰۱–۲۰۲۱، طولانیمدتترین جنگ در تاریخ آمریکا، روی آورد. این امر سرنگونی جمهوری اسلامی زیر رهبری رئیسجمهور محمداشرف غنی، و احیای امارت اسلامی تحت کنترل طالبان را نتیجه داد. سازمان ملل متحد همچنان جمهوری اسلامی را به عنوان دولت مشروع افغانستان به جای امارت اسلامی بهعنوان دولت دفاکتوی فعلی، شناخته است. توافق آمریکا و طالبان، که در تاریخ ۲۹ فوریه ۲۰۲۰ در قطر امضا شده بود، یکی از رویدادهای اساسی بود که باعث فروپاشی نیروهای امنیت ملی افغانستان شد. پس از این توافق، آمریکا به شدت تعداد حملات هوایی را کاهش داد و نیروهای امنیت ملی افغانستان را از یک لبهٔ مهم در مقابله با شورش طالبان محروم کرد که در نهایت منجر به تصرف کابل توسط طالبان شد. این دولت عضوی از سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه همکاریهای منطقهای جنوب آسیا، گروه ۷۷، سازمان همکاری اقتصادی و جنبش عدم تعهد بود.
جمهوری اسلامی افغانستان | |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
۲۰۰۴–۲۰۲۱ | |||||||||
شعار: لا إله إلا الله، محمد رسولالله (شهادتین) | |||||||||
پایتخت و | کابل ۳۴°۳۲′ شمالی ۶۹°۰۸′ شرقی | ||||||||
زبان رسمی | برآورد ۲۰۱۷ سازمان سیا ۷۷ درصد فارسی به عنوان زبان اول و دوم (رابط)، پشتو ۴۸ درصد، ازبکی ۱۱ درصد[1] | ||||||||
گروههای قومی | |||||||||
دین(ها) | ۹۹٪ اسلام (دین رسمی) ۱٪ دیگر | ||||||||
نام(های) اهلیت | افغان،[4] افغانی،[5] افغانستانی[6] | ||||||||
حکومت |
| ||||||||
رئیسجمهور | |||||||||
• ۲۰۰۴–۲۰۱۴ | حامد کرزی | ||||||||
• ۲۰۱۴–۲۰۲۱ | محمداشرف غنی | ||||||||
رئیس اجراییه | |||||||||
• ۲۰۱۴–۲۰۲۱ | عبدالله عبدالله | ||||||||
معاون[persian-alpha 1] | |||||||||
• ۲۰۰۴–۲۰۰۹ | احمد ضیاء مسعود | ||||||||
• ۲۰۰۴–۲۰۱۴ | کریم خلیلی | ||||||||
• ۲۰۰۹–۲۰۱۴ | محمدقسیم فهیم | ||||||||
• ۲۰۱۴[persian-alpha 2] | یونس قانونی | ||||||||
• ۲۰۱۴–۲۰۲۱ | عبدالرشید دوستم | ||||||||
• ۲۰۱۴–۲۰۲۱ | سرور دانش | ||||||||
• ۲۰۲۰–۲۰۲۱ | امرالله صالح | ||||||||
قوه مقننه | شورای ملی افغانستان | ||||||||
مشرانو جرگه | |||||||||
ولسی جرگه | |||||||||
تاریخ | |||||||||
۲۶ ژانویه ۲۰۰۴ | |||||||||
۱۵ اوت ۲۰۲۱ | |||||||||
مساحت | |||||||||
• کل | ۶۵۲٬۸۶۰ کیلومتر مربع (۲۵۲٬۰۷۰ مایل مربع) (۴۰ام) | ||||||||
• آبها (٪) | ۱٫۱۷ (مطابق ۲۰۱۵)[7] | ||||||||
جمعیت | |||||||||
• برآورد سال ۲۰۲۱ | ۳۹٬۸۱۷٬۵۰۹[8] (۳۷ ام) | ||||||||
• تراکم | ۶۰ بر کیلومتر مربع (۱۵۵٫۴ بر مایل مربع) (۱۵۰ام) | ||||||||
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۲۱ | ||||||||
• کل | ۸۳٫۳۷۰ میلیارد دلار آمریکا[9] (۹۸ ام) | ||||||||
• سرانه | ۲٫۴۷۴ دلار آمریکا[10] (۱۶۷ ام) | ||||||||
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی) | برآورد ۲۰۲۱ | ||||||||
• کل | ۱۹٫۹۳۸ میلیارد دلار آمریکا[11] (۱۱۵ ام) | ||||||||
• سرانه | ۵۹۲ دلار آمریکا[11] (۱۷۹ ام) | ||||||||
شاخص جینی (۲۰۰۸) | ۲۷٫۸[12] اول | ||||||||
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۹) | ۰٫۵۱۱[13] ۱۶۹ ام | ||||||||
واحد پول | افغانی (AFN) | ||||||||
منطقه زمانی | یوتیسی+۴:۳۰ خورشیدی (D†) | ||||||||
جهت رانندگی | راست | ||||||||
پیششماره تلفنی | +۹۳ | ||||||||
کد ایزو ۳۱۶۶ | AF | ||||||||
دامنه سطحبالا | .af | ||||||||
|
پس از حملهٔ آمریکا و سقوط کابل در سال ۲۰۰۱ نیروهای طالبان کنترل مناطق مختلف کشور را در دست گرفتند و جنگ داخلی ادامه داده شد. این امر افغانستان را مشکل ساز کرد؛ نقض حقوق بشر و حقوق زنان و سوء استفادههای متعدد مرتکب شده توسط هر دو طرفین، مانند کشتن غیرنظامیان، آدمربایی و شکنجه گزارش شد. با توجه به وابستگی گسترده این دولت به ایالات متحده در پی کمکهای نظامی و اقتصادی، برخی این دولت افغانستان را به عنوان یک دولت متکی به آمریکا طبقهبندی میکنند، که پس از پایان عملیات آزادی بلندمدت به تدریج کنترل روستایی و ولایتهایش را از دست داد.[14]
پس از خروج نیروهای ناتو در ۲۰۲۱ طالبان یک هجوم نظامی بزرگ را در مهٔ ۲۰۲۱ اجرا کرد و پس از سه و نیم ماه تمام افغانستان را در دست گرفتند. نیروهای مسلح افغانستان به سرعت از هم پاشید و بیشتر ولایات بدون درگیری تسلیم طالبان شدند.[15] در ۱۵ اوت ۲۰۲۱ در پی ورود نیروهای طالبان به کابل، مذاکراتی پرتنش بین طرفین انجام شد و دولت تمایل خود را به تسلیم مسالمت آمیز کابل به شورشیان اعلام کرد.[16][17] کمی بعد رئیسجمهور افغانستان اشرف غنی از کشور فرار کرد. با انتشار این خبر، طالبان وارد ارگ ریاست جمهوری افغانستان شدند، و جمهوری اسلامی افغانستان سقوط کرد.[15]مدت کوتاهی پس از آن، امرالله صالح، معاون اول رئیسجمهور خود را بهعنوان رئیسجمهور موقت اعلام کرده و مقاومت جمهوریخواهانه در برابر طالبان را اعلام کرد.[18][19][20][21]