فهرست شاهان قاجار
شاهان ایران، از ۱۱۷۵ تا ۱۳۰۴ / From Wikipedia, the free encyclopedia
در مجموع هفت شاه از دودمان قاجار به مدت ۱۲۹ سال بر ممالک محروسه ایران سلطنت کردند. قاجارها ریشه در ایل قوانلو قاجار داشتند. این ایل یکی از هفت قبیله ترکمانی بود که طوایف قزلباش را شکل میدادند[1] و در به سلطنت رساندن شاه اسماعیل یکم اثرگذار بودند. بعدها با سقوط اصفهان نقش قاجارها در مناسبات سیاسی ایران افزایش پیدا کرد[2] و محمدحسنخان قاجار در آشوبهای پس از قتل نادرشاه بر بخشهای بزرگی از کشور چیره شد اما کریمخان زند او را شکست داد و فرزندش آقامحمدخان را به اسارت برد. بعد از مرگ کریمخان، آقامحمدخان از شیراز گریخت و خود را به ولایت اجدادیاش مازندران رساند. او میان قبایل قاجار اتحادی ایجاد کرد و در مجموعهای از جنگهای طولانی، بر تمام ایران چیره شد و یکپارچگی ملی آن کشور را احیا کرد.[3] او توسط عادلشاه اخته شده بود[4] و فرزندی نداشت؛ نتیجتاً برادرزاده خود فتحعلی را به ولایتعهدی انتخاب کرد که پس قتل آقامحمدخان در ۱۷۹۷ م. (۱۲۱۱ ه.ق) به سلطنت رسید. دوره فتحعلیشاه شاهد تحکیم پایههای دولت نوین ایران، گسترش مناسبات اداری با اروپاییها و دو جنگ با روسیه بود؛ جنگ با روسها منجر به عهدنامههای گلستان و ترکمنچای و از دست رفتن بخشهای عظیمی از سرزمینهای شمالغربی ایران شد.[5] فتحعلیشاه ۳۷ سال حکومت کرد و از آنجا که ولیعهد و پسرش عباس میرزا پیش از او درگذشته بود، نوه خود محمد میرزا را جانشین خود کرد.[6]
اعلیحضرت شاهنشاه ممالک محروسه ایران | |
---|---|
جزئیات | |
نخستین پادشاه | آقامحمدخان |
واپسین پادشاه | احمدشاه |
آغاز پادشاهی | ۱۷۹۶ م. (۱۱۷۵ ه.ش) |
پایان پادشاهی | ۱۹۲۵ م. (۱۳۰۴ ه.ش) |
سکونتگاه رسمی | تهران، ایران |
گمارنده | جانشینی ارثی |
محمدشاه یک درویش بود و به همراه صدراعظمش حاجی میرزا آقاسی سرسختانه با روحانیون شیعه درگیر شد. او همچنین تلاش کرد حاکمیت ایران بر هرات را از نو برقرار کند، اما انگلستان با اشغال نظامی جزیره خارک و تهدید به جنگ تمام عیار، او را مجبور کرد به تهران عقبنشینی کند.[7] محمدشاه در ۱۸۴۸ م. (۱۲۶۴ ه.ق) به دلیل بیماری درگذشت و پسرش ناصرالدینمیرزا پادشاه شد. این آغازی بر یک دوره سلطنت طولانی به مدت ۵۰ سال بود که در نهایت با ترور او توسط میرزا رضا کرمانی به اتمام رسید. ناصرالدینشاه نیز مانند پدرش سعی کرد هرات را به سلطه ایران بازگرداند که این مرتبه انگلیس مستقیماً به ایران اعلان جنگ داد که سبب چشمپوشی دائمی شاه از آن شهر گردید.[8] عهد ناصری ضمناً شاهد تغییرات اجتماعی در ایران بنا به دلایلی چون گسترش رابطه با اروپاییان بود. پس از ناصرالدینشاه، پادشاهی به مظفرالدینشاه که ۴۰ سال ولیعهد بود، سپرده شد. مهمترین اتفاق در دوره مظفری امضای فرمان مشروطیت و تدوین قانون اساسی بود.[9] شاه ۱۰ روز پس از امضای قانون اساسی درگذشت و پسرش، تحت عنوان محمدعلیشاه، به سلطنت رسید. او سعی کرد پادشاهی مطلقه را مجدداً در ایران برپا کند که با فتح تهران توسط مشروطهخواهان ناکام ماند و مجبور به استعفا شد. پس از او پسرش احمد میرزا پادشاه شد.[10] در دوره احمدشاه جنگ جهانی اول روی داد که از نتایجش اشغال کشور بیطرف ایران و یک قحطی بزرگ در پیامد آن بود.[11] سرانجام با افزایش قدرت رضاخان، مجلس شورای ملی در ۹ آبان ۱۳۰۴ ه.ش رای به خلع احمدشاه و سلسله قاجار داد.[12][13]