سکاها
دستهای از مردمان کوچنشین / From Wikipedia, the free encyclopedia
سکاها (به پارسی باستان:𐎿𐎣, Saka)[3] یا اسکیتها (به یونانی: Σκύθης, skýthis) دستهای از مردمان ایرانیتبار بودند.[4][5][6][7][8][9][10][11][12][13] آنها در درازنای تاریخی از درون آسیای میانه، از سینکیانگ چین تا دریاچه آرال و خود ایران و از نواحی روسیه و اوکراین با فاصلههایی تا رود دُن و از این رود تا رود عظیم دانوب در اروپا پراکنده بودند. در بخشهای گوناگون این سرزمینهای گسترده و دشتهای پهناور نام آنها دگرگون میشد.[14] آنها جزو اقوام ایرانی ساکن اروپا بودند.
اسکیثها | |||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
ح. سده نهم–هشتم پیش از میلاد–ح. سده سوم پیش از میلاد | |||||||||||||||||||||||||||
بیشینه گسترش دولت سکایی در غرب آسیا (۶۸۰–۶۰۰ پیش از میلاد) | |||||||||||||||||||||||||||
بیشینه گسترش دولت سکایی در سبزدشت پونتیک-خزز (600–ح. ۲۰۰ پیش از میلاد) | |||||||||||||||||||||||||||
موقعیت مکانی | آسیای میانه (سدههای ۹–۷ پیش از میلاد) آسیای غربی (سده های ۶-۷ پیش از میلاد) | ||||||||||||||||||||||||||
پایتخت | کامیانکا (از ح. سده ششم پیش از میلاد – ح. ۲۰۰ پیش از میلاد) | ||||||||||||||||||||||||||
زبان(های) رایج | زبان سکایی زبان اکدی (در غرب آسیا) | ||||||||||||||||||||||||||
دین(ها) | دین سکایی
ادیان میانرودان باستان (در غرب آسیا) Thracian religion (در سبزدشت پونتیک-خزز) | ||||||||||||||||||||||||||
نام(های) اهلیت | اسکیثها | ||||||||||||||||||||||||||
حکومت | سلطنتی | ||||||||||||||||||||||||||
King | |||||||||||||||||||||||||||
• ناشناس–۶۷۹ پیش از میلاد | ایشپاکایا | ||||||||||||||||||||||||||
• 679–ح. ۶۵۹/۸ پیش از میلاد | بارتاتوآ | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۶۵۹/۸–625 پیش از میلاد | مادیس | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۶۱۰ پیش از میلاد | Spargapeithes | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۶۰۰ پیش از میلاد | Lykos | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۵۷۵ پیش از میلاد | Gnouros | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۵۵۰ پیش از میلاد | Saulius | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۵۳۰–۵۱۰ پیش از میلاد | ایدانتیرسوس | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۴۳۰ پیش از میلاد | Scyles | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۴۹۰–۴۶۰ پیش از میلاد | Ariapeithes | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۴۶۰–۴۵۰ پیش از میلاد | Octamasadas | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۳۶۰s–339 پیش از میلاد | آتیا | ||||||||||||||||||||||||||
• ح. ۳۱۰ پیش از میلاد | Agaros | ||||||||||||||||||||||||||
تحت وابستگی به امپراتوری آشوری نو (از ح. ۶۷۲ to ح. ۶۲۵ پیش از میلاد) | |||||||||||||||||||||||||||
دوره تاریخی | عصر آهن:
| ||||||||||||||||||||||||||
• مهاجرت سکاها از آسیای میانه به استپ قفقاز | ح. سده نهم–هشتم پیش از میلاد | ||||||||||||||||||||||||||
• اتحاد اسکیث ها با امپراتوری آشوری نو | ح. ۶۷۲ پیش از میلاد | ||||||||||||||||||||||||||
• حمله سکاها به سرزمین مادها | ح. ۶۵۲ پیش از میلاد | ||||||||||||||||||||||||||
• شکست کیمری ها از اسکیث ها | ح. ۶۳۰s پیش از میلاد | ||||||||||||||||||||||||||
• شورش مادها بر علیه سکاها | ح. ۶۲۵ پیش از میلاد | ||||||||||||||||||||||||||
ح. ۶۲۰ پیش از میلاد | |||||||||||||||||||||||||||
ح. ۶۱۴–۶۱۲ پیش از میلاد | |||||||||||||||||||||||||||
• بیرون کردن سکاها از غرب آسیا توسط مادها | ح. ۶۰۰ پیش از میلاد | ||||||||||||||||||||||||||
۵۱۳ پیش از میلاد | |||||||||||||||||||||||||||
• جنگ با مقدونیه | ۳۴۰–۳۳۹ پیش از میلاد | ||||||||||||||||||||||||||
ح. سده ۴ پیش از میلاد | |||||||||||||||||||||||||||
• حمله سرمتیان به سکاستان | ح. سده سوم پیش از میلاد | ||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
امروز بخشی از | اوکراین، روسیه، مولداوی، رومانی، بلاروس، بلغارستان، ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، ترکیه، ایران |
سکاها دارای گروههای بسیاری بوده و در دو سوی سرزمین اوراسیا، پراکنده گشتند. گروهی در غرب دریای خزر و گروهی در شرق آن. به نوشته هرودوت، سکاها خود را سکلتث مینامیدند. در حالی که پارسیها (مانند داریوش بزرگ)، ایشان را سکا (جنگجو، نیرومند) مینامیدند، یونانیها آن دسته از سکاهایی را که همسایه شان بودند، پیاله به دوش، یا خانهبهدوش مینامیدند.
آشوریها از پادشاهی نیرومند ایشکوزا یا همان اسکیتهای اشکودا (کیمریها) نام بردهاند که از قفقاز و جنوب دریای سیاه به آنها میتاختند و گاهی شکستهای سختی نیز بر آنان وارد میآوردند و از آنها پیوسته در هراس بودند. این هراس را در گزارش نیایش شاه آشور گواه یافتهاند.
در کهنترین گزارش یونانی از سکاها، هرودوت یک کتاب کامل از تاریخهای خود را به سکاها پرداخته است.
در نوشتههای تاریخی و جغرافیایی هرودوت، بقراط، ارسطو، استرابون، و بطلمیوس آگاهیهای گوناگونی در مورد سکاها داده شده است.
در ناحیهٔ سکانشین، در شرق، برهمکنش فرهنگ چینی با فرهنگ چادرنشینان آنجا رواج داشت، و در مرکز، عناصر ایرانی بیشتر به چشم میخورد و در باختر، نشانههای یونانی آشکار بود. با همه این گرایشهای بیگانه، فرهنگ چادرنشینی در سراسر این گستره نمود داشت و در کوهستان آلتایِ (کنونی) به شیوه دست نخورده تر، و در میان «پادشاهی سکا» در روسیهٔ جنوبیِ (امروزی) با پختگی بیشتری به چشم میآمد. سکاها در دوران خود چنان بازیگران فرهنگی و سیاسی سرنوشت سازی بهشمار میآمدند که هرودوت، اهل هالیکارناس در جنوب غربی آناتولی، نیاز دید که یک کتاب کامل از تاریخ بزرگ خود را به آنان بپردازد.[15]
استرابون منطقهٔ دوبروجا (در کرانه دریای سیاه، بلغارستان و رومانی امروزی) در دهانه رودخانه دانوب را «سکاستان کوچک» نامید و سراسر دشتهای پهناور شمال و شمال شرقی دریای سیاه را «سکاستان غربی» نام گذاشت.[15]
این قوم بارها به سرزمین ایران کوچ نمودهاند. در یکی از این کوچها به پادشاهی ماد تاخته؛ ۲۷ سال بر آن حکومت نمودند[16]و پس از بازگیری پادشاهی بهدست پادشاه ماد، به او در نابودی پادشاهی آشور یاری دادند. همچنین در زمان اشکانیان تیره داهه از سکاها نزدیک به پانصد سال به ایران فرمان راندند. در زمانی بسیار کهن به جنوب افغانستان امروزی و ایران نیز مهاجرت کردهاند و در منطقهٔ زرنج یا درَنگیانه، تا اندازه ای برابر با ولایت هلمند در افغانستان امروزی و زابل و کرمان جانشین شدهاند و قلمروی آنان از هرات تا زرنج (زرنگ) بود و بخشی از ایران و افغانستان را در بر میگرفت و آن سرزمین سَکِستان (سیستان امروزی) نامیده شده بود. در بخشهای دیگری از ایران نیز این نام به چشم میخورد همچون شهر باستانی سکاکز، که در کنار شهر امروزی سقز قرار دارد و برگرفته از واژه سگزی[17] است.