بوتان (کشور)
کشوری در جنوب قارهٔ آسیا / From Wikipedia, the free encyclopedia
بوتان (i/buːˈtɑːn/; دزونگخا: འབྲུག་ཡུལ་ [ʈuk̚˩.y:˩]) با نام رسمی پادشاهی بوتان (دزونگخا: འབྲུག་རྒྱལ་ཁབ་),[11] یک کشور محصور در خشکی واقع در هیمالیای شرقی در آسیای جنوبی است که با چین و هند مرز مشترک دارد. نپال و بنگلادش در نزدیکی بوتان قرار دارند اما مرز زمینی مشترکی ندارند. این کشور بیش از ۷۵۴٫۰۰۰ نفر جمعیت دارد[12] و مساحت آن ۳۸٬۳۹۴ کیلومتر مربع (۱۴٬۸۲۴ مایل مربع) است که از نظر مساحت در رتبهٔ ۱۳۳ و از نظر جمعیت در ردهٔ ۱۶۰ قرار دارد. بوتان یک پادشاهی مشروطه است و وجرهیانه دین رسمی این کشور محسوب میشود. تیمفو پایتخت و بزرگترین شهر بوتان است.
پادشاهی بوتان
بوتان | |
---|---|
پایتخت | تیمفو ۲۷°۲۸٫۰′ شمالی ۸۹°۳۸٫۵′ شرقی |
بزرگترین شهر | پایتخت |
زبان(های) رسمی | زبان دزونگخا |
دین(ها) (۲۰۱۰)[1] |
|
نام(های) اهلیت | بوتانی |
حکومت | پادشاهی مشروطه متمرکز پارلمانی |
• Druk Gyalpo | جیگمی خسار نامگیال وانگچوک |
• نخستوزیر | لوتی تشرینگ |
قوه مقننه | پارلمان |
شورای ملی | |
مجمع ملی | |
تشکیل | |
• اتحاد بوتان | ۱۶۱۶–۱۶۳۴ |
• خانواده وانگچوک | ۱۷ دسامبر ۱۹۰۷ |
• معاهده هند و بوتان | ۸ اوت۱۹۴۹ |
۲۱ سپتامبر ۱۹۷۱ | |
• پادشاهی مشروطه | ۱۸ ژوئیه ۲۰۰۸ |
مساحت | |
• کل | ۳۸٬۳۹۴ کیلومتر مربع (۱۴٬۸۲۴ مایل مربع)[2][3] (۱۳۳) |
• آبها (٪) | ۱٫۱ |
جمعیت | |
• برآورد سال ۲۰۱۶ | ۷۹۷٬۷۶۵[4] (۱۶۵) |
• سرشماری ۲۰۲۲ | ۷۲۷٬۱۴۵[5] |
• تراکم | ۱۹٫۳ بر کیلومتر مربع (۵۰٫۰ بر مایل مربع) (۱۶۲) |
تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۲۲ |
• کل | ۹٫۸۵۳ میلیارد دلار آمریکا[6] (۱۶۶) |
• سرانه | ۱۲٬۹۶۷ دلار آمریکا[6] (۱۳۴) |
تولید ناخالص داخلی (GPD) (اسمی) | برآورد ۲۰۲۲ |
• کل | ۲٫۶۵۳ میلیارد دلار آمریکا[6] (۱۷۸) |
• سرانه | ۳٬۴۹۱ دلار آمریکا[6] (۱۵۳) |
شاخص جینی (۲۰۱۷) | ۳۷٫۴[7] |
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۹) | ۰٫۶۵۴[8] ۱۲۹ |
واحد پول | نگولتروم (BTN) روپیه هند (₹) (INR) |
منطقه زمانی | یوتیسی+۰۶ (BTT) |
گاهشماری | YYYY-MM-DD |
جهت رانندگی | چپ |
پیششماره تلفنی | +۹۷۵ |
کد ایزو ۳۱۶۶ | BT |
دامنه سطحبالا | .bt |
|
بومسازگان کوهستانی هیمالیایی در شمال از دشتهای نیمهگرمسیری سرسبز کشور در جنوب سرچشمه میگیرند.[13] در هیمالیای بوتان، قلههایی بلندتر از ۷٬۰۰۰ متر (۲۳٬۰۰۰ فوت) از سطح آبهای آزاد وجود دارد. گانگکهار پونزوم بلندترین قلهٔ بوتان و بلندترین کوه صعودنشده در جهان است. حیات وحش بوتان به دلیل تنوع آن قابل توجه است،[14] از جمله تاکین هیمالیا.
بوتان و همسایهاش تبت گسترش دین بودایی که در شبهقارهٔ هند و در طول زندگی گوتاما بودا سرچشمه گرفت را تجربه کردند. در هزارهٔ اول، مکتب بودایی وجرهیانه از جنوب امپراتوری پالا در بنگال به بوتان گسترش یافت. تبت، بوتان، سیکیم و بخشهایی از نپال، در زمانی که بوداییگری در هند در حال افول بود، به مدارس ماهایانا تبدیل شدند. بوتان همچنین تحت تأثیر امپراتوری تبت قرار گرفت. در طول قرن شانزدهم، نگاوانگ نامگیال درههای بوتان را به صورت یک ایالت واحد متحد کرد. نامگیال سه تهاجم تبتی را شکست داد، مدارس مذهبی رقیب را تحت سلطهٔ خود درآورد، نظام حقوقی تسا ییگ را تدوین کرد و دولتی متشکل از مدیران مذهبی و مدنی تأسیس کرد. نامگیال اولین ژابدرونگ رینپوچه (Zhabdrung Rinpoche) شد و جانشینان او مانند دالایی لاما در تبت به عنوان رهبران معنوی بوتان عمل میکردند. در طول قرن هفدهم، بوتان بخشهای وسیعی از شمال شرق هند، سیکیم و نپال را تحت کنترل داشت. همچنین نفوذ قابل توجهی در ایالت کوچ بهار داشت.[15] بوتان دوارهای بنگال را در طول جنگ بوتان در قرن نوزدهم به هند بریتانیا واگذار کرد. خاندان وانگچوک به عنوان پادشاهان قدرت را در دست گرفتند و روابط نزدیکتری با بریتانیاییها در شبهقاره ایجاد کردند. در سال ۱۹۱۰، یک معاهده، مشاورهٔ بریتانیا در سیاست خارجی را در ازای خودمختاری داخلی در بوتان تضمین کرد. این توافق بر اساس معاهدهٔ جدیدی با هند در سال ۱۹۴۹ ادامه یافت که در آن هر دو کشور حاکمیت یکدیگر را به رسمیت شناختند. بوتان در سال ۱۹۷۱ به سازمان ملل متحد پیوست. از آن زمان تاکنون روابط خود را با ۵۵ کشور از جمله بنگلادش،[16] اسرائیل،[17] کویت،[18] برزیل،[19] ژاپن،[20] تایلند،[21] و ترکیه؛[22] همچنین اتحادیهٔ اروپا گسترش دادهاست. در حالی که بوتان به ارتش هند وابسته است، واحدهای نظامی خود را نیز در اختیار دارد.
پس از تغییرات در قانون اساسی در سال ۲۰۰۸، اصلاحات قانون اساسی یک دولت پارلمانی را با یک مجلس ملی منتخب، و یک شورای ملی ایجاد کرد. بوتان یکی از اعضای مؤسس اتحادیهٔ همکاریهای منطقهای جنوب آسیا است. در سال ۲۰۲۰، بوتان پس از سریلانکا و مالدیو در شاخص توسعهٔ انسانی در ردهٔ سوم در جنوب آسیا قرار گرفت.[23] بوتان همچنین عضو انجمن آسیبپذیر آب و هوا، جنبش عدم متعهد، صندوق بینالمللی پول، بانک جهانی، یونسکو و سازمان جهانی بهداشت است. بوتان در میان کشورهای عضو اتحادیهٔ همکاریهای منطقهای جنوب آسیا رتبهٔ اول را در شاخص آزادی اقتصادی، شاخص آسانی انجام کسبوکار، شاخص جهانی صلح) و شاخص ادراک فساد) در سال ۲۰۱۶ کسب کرد. بوتان دارای یکی از بزرگترین ذخایر آب برای انرژی آبی در جهان است.[24][25] ذوب شدن یخچالهای طبیعی ناشی از گرمایش جهانی یک نگرانی عمده در بوتان است.[26]