Azken irtenbidea
From Wikipedia, the free encyclopedia
Azken irtenbidea nazien terminologian juduen auziaren azken irtenbide gisa ezagutzen dena (alemanez: Endlösung der Judenfrage[1]), Bigarren Mundu Gerran zehar Europako populazio juduaren genozidioa gauzatzeko Hirugarren Reicharen planaren izena da. «Juduen auziaren azken konponbidea» bere esku zeuden judu guztien hilketaren gako ofiziala izan zen, eta ez zen Europako kontinentera mugatu. Alemaniarrek okupatutako Europa osoan hasi zen genozidio politika planifikatu eta sistematiko hau, 1942ko urtarrilean buruzagi naziek Wannsee-ko Konferentzian prozedura eta geopolitika terminalen arabera formulatu zuten, Berlindik gertu. Honakoak Holokaustoa ekarri zuen, hau da, judu poloniarren %90 eta Europako biztanleria judutarraren bi herenen hilketa.
Azken irtenbidea | |
---|---|
Jatorrizko izena | (de) Endlösung der Judenfrage |
Mota | genozidio |
Azken Konponbidea ekarri zuten erabakien izaera eta unea Holokaustoaren alderdi bat da, biziki ikertua eta eztabaidatua. Programak gerrako lehen 25 hilabeteetan zehar eboluzionatu zuen, "alemaniarren eskura zegoen azken judua erailtzeko" saiakerara iritsi arte. Christopher Browning-ek, Holokaustoan espezializatutako historialariak, idatzi zuen historialari gehienak ados daudela Azken Konponbidea ezin dela une zehatz batean hartutako erabaki bakar baten ondorio izan. Bere hitzetan, "Oro har, erabakiak hartzeko prozesua luzea eta gehikorra izan zela onartzen da".
1940an, Frantzia erori ondoren nazien esku, Adolf Eichmannek Madagaskar Plana asmatu zuen juduak Europatik Frantziako koloniara eramateko, baina plana bertan behera utzi zuten arrazoi logistikoengatik, batez ere, Gabonetako blokeoa zelako. Juduak Palestinara eta Siberiara deportatzeko aurretiazko planak ere izan ziren. 1941ean, Raul Hilbergek idatzi zuen, juduen hilketa masiboaren lehen fasean, hilketa-unitate mugikorrak biktimak jazartzen hasi ziren ekialdeko lurralde okupatuetan zehar; bigarren fasean, alemaniarrek okupatutako Europa osoan zehar hedatu zena, biktima juduak heriotzaren trenetan bidali zituzten, Azken Konponbidea sistematikoki aplikatzeko eraikitako akabatze eremu zentralizatuetara.