Γενοκτονία Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων
From Wikipedia, the free encyclopedia
Ο όρος Γενοκτονία Αρμενίων, Ελλήνων και Ασσυρίων (όχι πάντα με αυτή τη σειρά, και ενίοτε με τη διατύπωση «Ποντίων Ελλήνων») χρησιμοποιείται στη διεθνή βιβλιογραφία, ειδησεογραφία και πολιτική για την από κοινού μελέτη, συζήτηση ή αναγνώριση των γενοκτονιών των τριών αυτών εθνικών κοινοτήτων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις δεκαετίες του 1910 και 1920. [1]
Αναγνωρίζεται ότι η γενοκτονία των τριών αυτών εθνοτήτων έχει πολλά κοινά. Η από κοινού δίωξή τους διαπιστώθηκε και καταγράφηκε ήδη από το 1915. Ο τότε υποπρόξενος της Γερμανίας στην Αλεξανδρέττα αναφέρει:
- «Κατά τις τελευταίες ημέρες έγιναν έρευνες από σπίτι σε σπίτι σε όλα τα σπίτια των Χριστιανών υπηκόων της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που μένουν εδώ - Αρμενίων, Συρίων και Ελλήνων – κατά διαταγή από ψηλά (πιθανότατα από την Κωνσταντινούπολη). Σε μερικά σπίτια κατασχέθηκαν έγγραφα, προφανώς επειδή μόνο ήταν σε ξένη γλώσσα, ... Όπως άκουσα από στρατιωτικούς, αυτές οι ενέργειες έγιναν λόγω της αυξανόμενης δυσπιστίας που μεγαλώνει μέσα σε κυβερνητικούς κύκλους εναντίον των Χριστιανών (και ειδικά των Αρμενίων) της Συρίας και της Κιλικίας – και είμαι σίγουρος και αλλού - ...»[2]
Ο ιερέας Johannes Lepsius ανέφερε από το Πότσδαμ προς το Γερμανικό Υπ. Εξωτερικών τον Ιούνιο του 1915:
- «... 200.000 Αρμένιοι έχουν πληγεί από τις εκτοπίσεις μέχρι στιγμής ... Επειδή εκτοπίστηκε επίσης ο Ελληνικός πληθυσμός από χωριά της Θράκης μεταξύ Αδριανούπολης και της Θάλασσας του Μαρμαρά, είναι προφανές ότι πρόκειται για προσπάθεια μείωσης του Χριστιανικού πληθυσμού της αυτοκρατορίας όσο το δυνατόν περισσότερο υπό το κάλυμμα του στρατιωτικού νόμου και με την ενεργοποίηση του ενθουσιασμού των Μουσουλμάνων που ξεσηκώνει ο ιερός πόλεμος, εγκαταλείποντάς τους [τους Χριστιανούς] στον αφανισμό με τη μεταφορά τους σε καιρικά δυσμενείς και ανασφαλείς περιοχές κοντά στα σύνορα.»[3]
Υπήρξε κοινή δυσμενής μεταχείριση Αρμενίων και Ελλήνων και σε άλλες περιπτώσεις, όπως κατά την αποστολή τους σε τάγματα εργασίας με σκοπό την εξόντωσή τους. Η Γενοκτονία των Ασσυρίων ήταν τμήμα της ίδιας διαδικασίας που ακολουθείτο για όλη τη Χριστιανική μειονότητα, με σφαγές που μερικές φορές γίνονταν στις ίδιες περιοχές και στον ίδιο χρόνο με τους Αρμενίους.
Ο Αμερικανός πρέσβης των ΗΠΑ στην Οθωμανικής Αυτοκρατορία, Χένρυ Μόργκενταου, σημειώνει επίσης την από κοινού δίωξη Αρμενίων, Ασσυρίων και Ελλήνων:
- «Οι Αρμένιοι δεν είναι οι μόνοι υπήκοοι στην Τουρκία που υπέφεραν από την πολιτική της μετατροπής της Τουρκίας σε χώρα αποκλειστικά για Τούρκους. Την ιστορία που ανέφερα για τους Αρμενίους θα μπορούσα επίσης να αναφέρω με μερικές τροποποιήσεις για τους Έλληνες και τους Σύριους. ...» (Shirinian, σ. 3)
Μάρτυρες της κακοποίησης και της πορείας θανάτου χιλιάδων μελών των τριών εθνοτήτων, ήταν και οι Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιωτικοί (ANZAK) που ήταν αιχμάλωτοι των Τούρκων.[4]
Ο G. Shirinian παρατηρεί ότι αυτές οι τρεις πληθυσμιακές ομάδες Χριστιανών αναπτύχθηκαν με παρόμοιο τρόπο μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, και ο ακραίος εθνικισμός των Νεοτούρκων είχε παρόμοια επίδραση στις Χριστιανικές μειονότητες. Πιστεύει ότι μπορεί κανείς να αντιληφθεί καλύτερα τις αιτίες, τις μεθόδους και την επίδραση της ακραίας βίας πάνω σε καθεμία από αυτές τις ομάδες αν τις μελετήσει από κοινού. Ταυτόχρονα αναγνωρίζεται ότι υπάρχουν και διαφορές μεταξύ καθεμιάς από αυτές τις περιπτώσεις, γι'αυτό και προτείνεται και ο όρος «Οθωμανικές Γενοκτονίες» στον πληθυντικό. Υπάρχουν διάφοροι ιστορικοί λόγοι για τους οποίους οι τρεις γενοκτονίες δεν μελετήθηκαν από κοινού, και επικράτησε ο όρος «Αρμενική Γενοκτονία». (Shirinian, σ. 5) Για την περίπτωση των Ελλήνων, διαπιστώνεται ότι μερικοί Έλληνες ιστορικοί της διασποράς έχουν μελετήσει την καταστροφή των Οθωμανών Ελλήνων. Επίσης υπάρχουν σημαντικές μελέτες που έχουν γίνει στην Ελλάδα αλλά παραμένουν μη προσβάσιμες σε όσους δεν γνωρίζουν την ελληνική γλώσσα. Ταυτόχρονα, οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν υποστήριξαν αυτόν τον τομέα. Μερικοί πιστεύουν ότι αυτό συνέβη γιατί οι μελέτες αποκαλύπτουν κάποια λάθη της Ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, και άλλοι ότι συνέβη για να μην ενταθούν οι σχέσεις με την Τουρκία που είναι σύμμαχος στο ΝΑΤΟ. (Shirinian, σ. 7).
Οι Dominik J. Schaller και Jürgen Zimmerer θεωρούν ότι η ιστοριογραφία δεν μπορεί να εξετάζει ξεχωριστά κάθε μία από αυτές τις εθνικές ομάδες που διώχθηκαν, στις οποίες εκτός από τους Αρμενίους, Έλληνες και Ασσυρίους περιλαμβάνουν και τους Κούρδους της Άνω Αρμενίας.[5] Οι συγγραφείς σημειώνουν ότι άλλες φυλές Κούρδων συμμετείχαν στις σφαγές Χριστιανών και άλλες αγωνίστηκαν εναντίον των Νεοτούρκων και έδωσαν καταφύγιο στους Αρμενίους.[6] Οι προσπάθειες των Αρμενικών λόμπυ, των οργανώσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των μελετητών γενοκτονιών ήταν οι πλέον επιτυχημένες στον παγκόσμιο «ανταγωνισμό μεταξύ των θυμάτων» σε ότι αφορά την παγκόσμια αναγνώριση και διεκδίκηση αποζημιώσεων. «Ατυχώς» αυτό είχε ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της μνήμης των άλλων μειονοτικών ομάδων που υπέφεραν από την εθνοκάθαρση που διέπραξαν οι Νεότουρκοι.[7]. Λιγότερο γνωστή έγινε διεθνώς η δίωξη των μικρότερων μειονοτήτων, όπως των Ασσυρίων, οι οποίοι δεν είχαν εξωτερικά εθνικά κράτη όπως οι Αρμένιοι και οι Έλληνες, ούτε ισχυρά διεθνή λόμπυ. Ορισμένοι συγγραφείς που εξετάζουν ως μια ενότητα τη γενοκτονία αυτών των εθνών, χαρακτηρίζουν τις γενοκτονίες Ελλήνων και Ασσυρίων ως «λιγότερο γνωστές».[8]
Άλλοι μελετητές παρατηρούν ότι οι διωγμοί είχαν στόχο όλες τις Χριστιανικές μειονότητες γιατί είχαν θρησκευτικά κίνητρα. Στις 11 Οκτωβρίου 1914 ο σουλτάνος Μεχμέτ V κήρυξε «τζιχάντ» εναντίον όλων των Χριστιανών που ζούσαν στην αυτοκρατορία. Η πρόσκληση για ιερό πόλεμο επιβεβαιώθηκε στις 14 Νοεμβρίου 1914 από τον σεΐχ-αλ-ισλαμ, τον κορυφαίο μουσουλμάνο κληρικό. Ο πόλεμος είχε στόχο όλους τους Χριστιανούς και έπληξε ιδιαίτερα τους Αρμένιους, τους Ασσύριους και τους Έλληνες. Δεν εφαρμόστηκε στον Εβραϊκό πληθυσμό εκτός μερικών εξαιρέσεων.[9] Από τη μελέτη απομνημονευμάτων διαπιστώνεται ότι οι αρχιτέκτονες και οι εκτελεστές της γενοκτονίας δεν έκαναν διάκριση μεταξύ των Χριστιανών, ανεξάρτητα αν ήταν Ασσύριοι, Αρμένιοι ή Έλληνες.
Από κοινού εξετάζεται η γενοκτονία αυτών των εθνοτήτων και σε ό,τι αφορά τη στόχευση των παιδιών. Αρχικά η επιστημονική μελέτη επικεντρώθηκε στα παιδιά των Αρμενίων, αλλά επεκτάθηκε και στα παιδιά των άλλων κοινοτήτων με το έργο του Ελληνοαυστραλού μελετητή Παναγιώτη Διαμαντή.[10][11]