Карабахскі канфлікт
From Wikipedia, the free encyclopedia
Карабахскі канфлікт (азерб.: Qarabağ münaqişəsi, арм.: Արցախյան հակամարտություն) — этнапалітычны канфлікт[1] у Закаўказзі паміж азербайджанцамі і армянамі. Міжабшчынны канфлікт, які мае даўнія гістарычныя і культурныя карані, набыў новую вастрыню ў гады перабудовы (1987—1988)[2], на фоне рэзкага ўздыму нацыянальных рухаў у Арменіі і Азербайджане. Да лістапада — снежня 1988 года ў гэты канфлікт, як адзначаў А. Н. Ямскаў, апынуліся ўцягнутымі большасць жыхароў абедзвюх рэспублік, і ён фактычна перарос рамкі лакальнай праблемы Нагорнага Карабаха, ператварыўшыся ў «адкрытую міжнацыянальную канфрантацыю», якую толькі на час прыпыніла Спітакскае землетрасенне[3]. Негатоўнасць савецкага кіраўніцтва да адэкватных палітычных дзеянняў у абстаноўцы міжнацыянальных сварак, супярэчлівасць мер, што прымаліся, дэклараванне цэнтральнымі ўладамі роўнай ступені віны Арменіі і Азербайджана ў стварэнні крызіснай сітуацыі прывялі да зараджэння і ўмацавання ў абедзвюх рэспубліках радыкальнай антыкамуністычнай апазіцыі[4].
Карабахскі канфлікт | |||
---|---|---|---|
Праціўнікі | |||
|
|||
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
У 1991—1994 гадах гэтая канфрантацыя прывяла да маштабных ваенных дзеянняў за кантроль над Нагорным Карабахам і некаторымі прылеглымі тэрыторыямі. Па ўзроўні ваеннага супрацьстаяння яе перасягнуў толькі чачэнскі канфлікт (руск.) (бел., але, як адзначыў Свантэ Корнэл, «з усіх каўказскіх канфліктаў карабахскі канфлікт мае найбольшае стратэгічнае і агульнарэгіянальнае значэнне. Гэты канфлікт — адзіны на тэрыторыі былога Савецкага Саюза, у які непасрэдна ўцягнутыя дзве незалежныя дзяржавы. Больш за тое, у канцы 1990-х гадоў Карабахскі канфлікт спрыяў фармаванні на Каўказе і вакол яго груповак дзяржаў, якія супрацьстаяць адна адной»[5].
5 мая 1994 года быў падпісаны Бішкекскі пратакол (руск.) (бел. аб перамір’і і спыненні агню паміж Арменіяй і самаабвешчанай Нагорна-Карабахскай Рэспублікай з аднаго боку і Азербайджанам з іншага боку.
Як пісала Г. В. Старавойтава, «з пункту гледжання міжнароднага права гэты канфлікт з’яўляецца прыкладам супярэчнасцей паміж двума фундаментальнымі прынцыпамі: з аднаго боку, права народа на самавызначэнне, а з другога боку, прынцыпу тэрытарыяльнай цэласнасці, згодна з якім магчыма толькі мірнае змяненне межаў па дамове»[6].