Thổ dân châu Mỹ
dân cư tại châu Mỹ thời kỳ tiền Colombo và hậu duệ của họ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Các dân tộc bản địa châu Mỹ (thổ dân châu Mỹ hay người Anh-điêng, ở Việt Nam còn gọi là người da đỏ để chỉ dân bản địa ở Hoa Kỳ mà bắt nguồn từ danh từ tiếng Anh "redskin" dù màu da của họ không thực sự đỏ) là các nhóm cư dân tiên khởi của Mỹ châu lục địa trước khi người châu Âu khám phá ra đại lục này vào cuối thế kỷ 15 (được gọi là thời kỳ tiền Colombo).
Các dân tộc bản địa châu Mỹ | |
---|---|
Phân bố hiện tại của các dân tộc bản địa châu Mỹ (không bao gồm các dân tộc lai như mestizo, métis, zambo và pardo) | |
Tổng dân số | |
~54 triệu | |
Khu vực có số dân đáng kể | |
Mexico | 11,8–23,2 triệu[1][2] |
Guatemala | 6,4 triệu[3] |
Peru | 5,9 triệu[4] |
Bolivia | 4,1 triệu[5] |
Hoa Kỳ | 2,9 triệu[6] |
Chile | 2,1 triệu[7] |
Colombia | 1,9 triệu[8] |
Canada | 1,6 triệu[9] |
Ecuador | 1 triệu[10] |
Argentina | 955.032[11] |
Brazil | 817.963[12] |
Venezuela | 724.592[13] |
Honduras | 601.019[14] |
Nicaragua | 443.847[15] |
Panama | 417.559[16] |
Paraguay | 117.150[17] |
Costa Rica | 104.143[18] |
Guyana | 78.492[19] |
Uruguay | 76.452[20] |
Greenland | 50.189[21] |
Belize | 36.507[22] |
Suriname | 20.344[23] |
Guyane thuộc Pháp | ~19.000[24] |
El Salvador | 13.310[25] |
Saint Vincent và Grenadines | 3.280[26] |
Dominica | 2.576[27] |
Cuba | ~1.600[28] |
Trinidad và Tobago | 1.394[29] |
Grenada | 162[30] |
Ngôn ngữ | |
Các ngôn ngữ thổ dân châu Mỹ, tiếng Anh, tiếng Tây Ban Nha, tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Pháp, tiếng Hà Lan, tiếng Đan Mạch và tiếng Nga (trong lịch sử) | |
Tôn giáo | |
| |
Sắc tộc có liên quan | |
Các dân tộc bản địa Siberia Mestizo Métis Zambo Pardo |
Hầu hết các dân tộc bản địa châu Mỹ là các nhóm săn bắn hái lượm và hiện vẫn còn nhiều dân tộc giữ tập quán này, đặc biệt là ở lưu vực sông Amazon. Tuy vậy, cũng có nhiều dân tộc khác có nền nuôi trồng thủy sản và nông nghiệp phát triển.[31] Không những thế, còn có những xã hội bản địa kết hợp cả trồng trọt lẫn săn bắn và hái lượm. Ở một số vùng, các dân tộc bản địa đã phát triển thành những nền văn minh rực rỡ, xây dựng các công trình kiến trúc hoành tráng, sáng lập các thành bang, vương quốc và đế quốc có tổ chức đồ sộ. Một số đạt được những thành tựu văn hóa-khoa học ở nhiều lĩnh vực khác nhau như: kỹ thuật, kiến trúc, toán học, thiên văn học, chữ viết, vật lý, y học, trồng trọt, thủy lợi, địa chất, khai thác mỏ, luyện kim, điêu khắc và đúc vàng.
Nhiều khu vực tại Châu Mỹ hiện nay vẫn còn được định cư bởi các dân tộc gốc. Các đất nước có dân số bản địa đáng kể bao gồm: Bolivia, Canada, Ecuador, Guatemala, Mexico, Peru và Hoa Kỳ. Các nhà ngôn học ước tính rằng có tới hơn 1.000 ngôn ngữ bản địa khác nhau được nói ở Châu Mỹ. Một số ngôn ngữ, chẳng hạn như ngữ hệ Quechua, tiếng Aymara, tiếng Guaraní, ngữ hệ Maya hay tiếng Nahuatl, có số người nói lên đến hàng triệu. Nhiều dân tộc bản địa hiện vẫn tiếp tục duy trì và bảo tồn các khía cạnh của văn hóa của họ, bao gồm tôn giáo, tổ chức xã hội và tập quán tự cung tự cấp. Nhiều dân tộc bản địa dung hòa văn hóa của họ với văn hóa hiện đại, một số khác thì vẫn sống tương đối tách biệt khỏi văn hóa phương Tây và một số ít còn được coi là các dân tộc chưa tiếp xúc.