Chủ nghĩa nữ quyền
hệ tư tưởng và phong trào hướng đến sự bình đẳng giới / From Wikipedia, the free encyclopedia
Chủ nghĩa nữ quyền hay nữ quyền luận là một loạt các phong trào và hệ tư tưởng chính trị-xã hội hướng đến việc xác lập sự bình đẳng giới trong tất cả các lĩnh vực của đời sống chính trị, kinh tế, cá nhân và xã hội.[lower-alpha 1][2][3][4][5] Những người theo chủ nghĩa nữ quyền cho rằng xã hội thiên vị quan điểm của nam giới hơn nữ giới, và do vậy phụ nữ thường không được đối xử công bằng trong các xã hội đó.[6] Những nỗ lực nhằm thay đổi tình trạng này bao gồm đấu tranh chống lại các định kiến giới tính, cũng như thiết lập các cơ hội giáo dục, cơ hội nghề nghiệp và cơ hội giao tiếp cho nữ giới bình đẳng với nam giới.
Bạn có thể mở rộng bài này bằng cách dịch bài viết tương ứng từ Tiếng Anh. Nhấn [hiện] để xem các hướng dẫn dịch thuật.
|
Các phong trào chủ nghĩa nữ quyền đã và đang vận động sự ủng hộ các quyền phụ nữ, bao gồm quyền bầu cử, quyền ứng cử, quyền làm việc, quyền hưởng lương công bằng, quyền sở hữu tài sản, quyền được giáo dục, quyền thỏa thuận hợp đồng, quyền bình đẳng trong hôn nhân, và quyền nghỉ thai sản. Các nhà nữ quyền vẫn đang nỗ lực đảm bảo cho phụ nữ có quyền được sử dụng thuốc tránh thai, quyền phá thai hợp pháp, và sự hòa hợp xã hội, cũng như nhằm bảo vệ phụ nữ và trẻ em gái khỏi các tệ nạn như hiếp dâm, quấy rối tình dục, và bạo hành gia đình.[7] Ngoài ra, sự thay đổi trong tiêu chuẩn ăn mặc của phụ nữ và các hoạt động thể chất được phép của nữ giới cũng là những mối quan tâm lớn của phong trào nữ quyền.[8]
Một số học giả coi các chiến dịch nữ quyền là lực lượng chính đằng sau những thay đổi xã hội lớn lao trong lịch sử quyền phụ nữ, đặc biệt là ở phương Tây, nơi chúng được công nhận rộng rãi là nguyên nhân giúp phụ nữ giành được quyền bầu cử, ngôn ngữ trung lập về giống, quyền sinh sản (bao gồm cả các biện pháp tránh thai và phá thai), quyền giao kết hợp đồng và quyền sở hữu tài sản.[9] Chủ nghĩa nữ quyền từ xưa đến nay hầu như chỉ tập trung vào quyền của phụ nữ, song một số nhà nữ quyền lại cho rằng mục đích của chủ nghĩa nữ quyền cũng bao gồm cả việc giải phóng nam giới, bởi lẽ theo họ thì nam giới cũng chịu tổn hại bởi các vai trò giới tính truyền thống.[10] Lý thuyết nữ quyền, vốn phát sinh từ các phong trào nữ quyền, được sáng lập với mục đích tìm hiểu bản chất sự bất bình đẳng giới thông qua các phân tích về vai trò xã hội và kinh nghiệm sống của phụ nữ; công việc của một nhà lý thuyết nữ quyền, do vậy, là phát triển các học thuyết liên ngành nhằm đưa ra câu trả lời cho các vấn đề liên quan đến giới tính.[11][12]
Nhiều phong trào và hệ tư tưởng nữ quyền đã phát triển trong những năm qua, đại diện cho các quan điểm và mục tiêu chính trị khác nhau. Theo truyền thống, kể từ thế kỷ 19, làn sóng nữ quyền tự do đầu tiên tìm kiếm sự bình đẳng về chính trị và pháp lý thông qua các cải cách trong khuôn khổ dân chủ tự do, tương phản với các phong trào phụ nữ vô sản dựa trên lao động mà theo thời gian đã phát triển thành chủ nghĩa nữ quyền xã hội chủ nghĩa và chủ nghĩa Mác dựa trên lý thuyết đấu tranh giai cấp.[13] Kể từ những năm 1960, cả hai truyền thống này cũng tương phản với chủ nghĩa nữ quyền cấp tiến phát sinh từ cánh cấp tiến của chủ nghĩa nữ quyền làn sóng thứ hai và chủ nghĩa đó kêu gọi sắp xếp lại xã hội một cách triệt để để loại bỏ quyền tối cao của nam giới; cùng với nhau chủ nghĩa nữ quyền tự do (liberal), xã hội chủ nghĩa và cấp tiến đôi khi được gọi là trường phái tư tưởng nữ quyền "Big Three".[14]
Kể từ cuối thế kỷ 20, nhiều hình thức nữ quyền mới hơn đã xuất hiện. Một số hình thức đã bị chỉ trích là chỉ tính đến quan điểm của người da trắng, tầng lớp trung lưu, người có trình độ đại học, người dị tính hoặc người chuyển giới. Những lời chỉ trích này đã dẫn đến việc tạo ra các hình thức nữ quyền cụ thể về mặt sắc tộc hoặc đa văn hóa, chẳng hạn như nữ quyền da đen và nữ quyền giao thoa.[15] Một số nhà nữ quyền đã lập luận rằng chủ nghĩa nữ quyền thường thúc đẩy sự bất hạnh và nâng cao lợi ích của phụ nữ lên trên nam giới, đồng thời chỉ trích các quan điểm nữ quyền cấp tiến là có hại cho cả nam và nữ.[16]