Jungʻorlar genotsidi
From Wikipedia, the free encyclopedia
Jungʻorlar genotsidi (xitoycha: 準噶爾滅族; lit. 'jungʻor qabilasining yoʻq qilinishi') – Moʻgʻul jungʻor xalqining Sin sulolasi tomonidan ommaviy qirgʻin qilinishi[3]. Sinlar birinchi marta Amursana koʻmagida Jungʻor xonligini zabt etganidan soʻng, 1755-yilda jungʻorlar rahbari Amursana boshchiligida Sin hukmronligiga qarshi koʻtarilgan qoʻzgʻolon tufayli imperator Syanlun genotsid oʻtkazishga buyruq berdi. Genotsid jungʻor hukmronligiga qarshi isyon koʻtargan turkiy aholi (hozirgi uygʻurlar) qoʻllab-quvvatlagan Sin armiyasining manjur generallari tomonidan amalga oshirilgan.
Jungʻor genotsidi | |
---|---|
Jungriyaning bosib olinishining bir qismi | |
Oroi-Jalatu jangi (1756). Xitoy generali Chjao Xui tunda hozirgi Shinjonning Wusu hududida joylashgan jungʻor lageriga hujum qilmoqda. | |
Joylashgan |
Jungʻor xonligi (hozirgi Jungʻariya tekisligi, Gʻarbiy Mongoliya, Qozogʻiston, shimoliy Qirgʻiziston, janubiy Sibir, Shinjon) |
Sana | 1755—1758 |
Nishon | Jungʻorlar |
Hujum turi |
Genotsid |
Jarohat olganlar |
Nomaʼlum |
Qurbonlar | 420,000[1]—480,000[2] (Urush va kasalliklardan jungʻor aholisining 70%—80% qismi) |
Jinoyatchilar | Sin sulolasi, Sakkiz bayroqlar, Xalxa moʻgʻullar, Qozoqlar, Uygʻurlar, Xueylar |
Jungʻor xonligi XVII asr boshlarida vujudga kelgan bir necha tibet buddist oyrat moʻgʻul qabilalarining konfederatsiyasi va Osiyodagi soʻnggi yirik koʻchmanchilar imperiyasi edi. Baʼzi olimlarning hisob-kitoblariga koʻra, 1755—1757-yillarda Sin istilosi paytida yoki undan keyin jungʻor aholisining qariyb 80 foizi yoki taxminan 500 000 dan 800 000 gacha odam urush va kasalliklar natijasida oʻldirilgan[4][5]. Jungriyaning tub aholisi qirib tashlangach, Sin hukumati hududda aholini koʻpaytirish uchun Manjur aholisi bilan birga Xan, Xuey, Uygʻur va Xibe xalqlarini Jungriyadagi boʻsh hududlarga joylashtirdi.