Foydalanuvchi:Abdufattohov Ibrohimjon/Tabiat
From Wikipedia, the free encyclopedia
Tabiat — ekosfera yoki butun koinotga xos xususiyat yoki konstitutsiyadir[1]. Ushbu umumiy maʼnoda tabiat jismoniy dunyoning, shu jumladan hayotning qonunlari, elementlari va hodisalarini anglatadi. Inson tabiatning bir qismi boʻlsa-da, inson faoliyati yoki umuman odamlar koʻpincha qarama-qarshi yoki tabiatdan alohida va hatto undan ustunroq deb taʼriflanadi[2].
Soʻnggi bir necha asrlarda zamonaviy ilmiy uslubning paydo boʻlishi davrida tabiat ilohiy qonunlar bilan tartibga solinadigan va harakatga keltiriladigan passiv haqiqatga aylandi[3][4]. Sanoat inqilobi bilan tabiat tobora koʻproq voqelikning qasddan aralashuvdan mahrum boʻlgan qismi sifatida koʻrindi: shuning uchun u baʼzi anʼanalar (Russo, Amerika transsendentalizmi) tomonidan muqaddas deb hisoblangan yoki ilohiy inoyat insoniyat tarixi uchun oddiy bezak (Hegel, Marks). Biroq, Sokratgacha boʻlgan tabiatga yaqinroq boʻlgan vitalistik qarash bir vaqtning oʻzida, ayniqsa Charlz Darvindan keyin qayta tugʻildi[5].
Bugungi kunda soʻzning turli xil qoʻllanilishida „tabiat“ koʻpincha geologiya va yovvoyi tabiatni anglatadi. Tabiat tirik oʻsimliklar va hayvonlarning umumiy sohasiga, baʼzi hollarda jonsiz narsalar bilan bogʻliq jarayonlarga — narsalarning alohida turlarining mavjudligi va oʻz-oʻzidan oʻzgarishiga, masalan, ob-havo va Yerning geologiyasiga murojaat qilishi mumkin. Koʻpincha " tabiiy muhit " yoki cho'l — yovvoyi hayvonlar, toshlar, oʻrmonlar va umuman, inson aralashuvi bilan sezilarli darajada oʻzgarmagan yoki inson aralashuviga qaramay saqlanib qolgan narsalarni anglatadi. Masalan, ishlab chiqarilgan obyektlar va odamlarning oʻzaro taʼsiri, masalan, „inson tabiati“ yoki „butun tabiat“ sifatida tavsiflanmasa, tabiatning bir qismi hisoblanmaydi. Bugungi kunda ham topilishi mumkin boʻlgan tabiiy narsalarning anʼanaviy tushunchasi tabiiy va sunʼiy oʻrtasidagi farqni anglatadi, sunʼiy mavjudot inson ongi yoki inson ongi tomonidan yaratilgan narsa sifatida tushuniladi. Muayyan kontekstga qarab, „tabiiy“ atamasi gʻayritabiiy yoki gʻayritabiiy atamalardan ham farqlanishi mumkin[6].