Amazon oʻrmonlari
From Wikipedia, the free encyclopedia
Amazon tropik oʻrmoni, (portugalcha: Floresta amazônica yoki Amazônia; ispancha: Selva amazónica, Amazonía, Amazonia; fransuzcha: Forêt amazonienne; niderlandcha: Amazoneregenwoud) Amazon oʻrmoni yoki Amazoniya deb ham ataladi, Amazon biomasidagi nam keng bargli tropik yomgʻir oʻrmon boʻlib, Janubiy Amerikaning Amazon havzasining koʻp qismini qamrab olgan. Faktlarga qaraganda bu mintaqa toʻqqiz millatga tegishli hududni va 3344 rasman tan olingan mahalliy aholini oʻz ichiga oladi. Oʻrmonning katta qismi, yaʼni 60% Braziliyada, qolgan 13%i Peruda, 10% Kolumbiyada va oʻz miqdorda Boliviya, Ekvador, Fransiya Gvianasi, Gayana, Surinam va Venesuelada joylashgan. Amazon Yerdagi qolgan yomgʻir oʻrmonlarining yarmidan koʻprogʻini tashkil qiladi [1] va dunyodagi eng katta va eng yaxshi biologik xilma-xil tropik oʻrmonlarni oʻz ichiga oladi, taxminan 16 000 turda 390 milliard individual daraxt mavjud. [2]
Ushbu sahifani Amazon tropik o'rmonlari bilan birlashtirish taklif etiladi. (munozara) |
Amazonda 30 milliondan ortiq aholidan 350 dan ortiq turli xiletnik guruhlar yashaydi, ular 9 xil milliy siyosiy tizimga ega va 3344 rasman tan olingan mahalliy hududlarga boʻlingan. Mahalliy xalqlarning umumiy soni 9% ni tashkil qiladi va bu guruhlarning 60 tasi asosan izolyatsiya qilingan. [3]
Koʻplab oʻrmonda keng koʻlamli oʻrmonlarni qisqartirish kelib chiqa boshladi, bu albatta turli xil zararli taʼsirlarni keltirib chiqardi. Braziliyada oʻrmonlarni kesish natijasida yuzaga kelgan iqtisodiy yoʻqotishlar oʻrmonlarni kesish natijasida ishlab chiqarilgan barcha mahsulotlar narxiga nisbatan taxminan 7 baravar yuqori boʻlishi mumkin deb hisoblanmoqda. 2023 yilda Jahon banki mintaqada oʻrmonlarni kesishga asoslangan iqtisodiy dasturni taklif qiluvchi hisobotni eʼlon qildi. [4] [5]