Nsrahwɛ
From Wikipedia, the free encyclopedia
Nsrahwɛ yɛ akwantu a wɔde gye wɔn ani anaa adwuma, ne aguadi dwumadi a ɛne sɛ wɔde akwantu a ɛte saa ma na wɔboa.[1] Wiase Nyinaa Nsrahwɛ Ahyehyɛde no kyerɛkyerɛ nsrahwɛ mu wɔ ɔkwan a ɛkɔ akyiri so, wɔ nsɛm a ɛkɔ akyiri sen adwene a wɔtaa kura wɔ nsrahwɛ ho sɛ ɛyɛ nnapɔnna dwumadi nkutoo nkutoo mu", sɛ nnipa a "wɔtu kwan kɔ mmeae a ɛnyɛ nea wɔtaa yɛ no na wɔtra hɔ a ɛnyɛ nea ɛboro afe biako a ɛtoatoa so ma ahomegye ne nea ennu nnɔnhwerew 24, adwumayɛ ne atirimpɔw afoforo".[2] Nsrahwɛ betumi ayɛ ɔman no mu (wɔ akwantufo no ankasa man mu) anaa amanaman ntam, na amanaman ntam nsrahwɛ wɔ nkɛntɛnso a ɛba ne nea efi mu nyinaa wɔ ɔman bi sika a aka no so .
Nsrahwɛfoɔ dodoɔ so teɛeɛ ɛnam sikasɛm a ɛkɔɔ fam kɛseɛ ( 2000 mfeɛ no awieeɛ sikasɛm mu ɔhaw ) wɔ afe 2008 fa a ɛtɔ so mmienu ne afe 2009 awieeɛ ntam, ne nea ɛfirii mu baeɛ ne sɛ afe 2009 H1N1 influensa mmoawa no paee,[3][4] nanso nkakrankakra nyaa ahoɔden kosii sɛ COVID-19 ɔyaredɔm no de nkɔso no baa awiei mpofirim. Amanaman Nkabom Wiase Nsrahwɛ Ahyehyɛde no buu akontaa sɛ wiase nyinaa amanaman ntam nsrahwɛfo a wɔba no betumi so atew 58% akosi 78% wɔ afe 2020 mu, na ɛbɛma wɔahwere U.S. dɔla ɔpepepem 0.9–1.2 wɔ amanaman ntam nsrahwɛfo a wonya no mu.[2]
Wɔ wiase nyinaa no, amanaman ntam nsrahwɛfoɔ sika a wɔnya (akwantuo adeɛ a ɛwɔ sika a wɔde tua ho ka mu ) kɔɔ soro koduu US$1.03 ɔpepepem ( €740 ɔpepepem) wɔ afe 2005 mu, a ɛne nkɔanim ankasa a ɛkɔɔ soro 3.8% firi afe 2010 no hyia [5] Amanaman ntam nsrahwɛfo a wɔbaa hɔ no boroo nsrahwɛfo ɔpepepem 1 wɔ wiase nyinaa nea edi kan wɔ afe 2012.[6] Ná gua ahorow a ɛrenya nkɔso te sɛ China, Russia, ne Brazil ama wɔn sika a wɔsɛe no akɔ soro kɛse wɔ mfe du a atwam no mu.[2]
Wiase nyinaa nsrahwɛfo na ɛma c. Wiase nyinaa mframa a ɛma wim yɛ hyew a wɔtow gu no mu 8%.[7] Ɛnyɛ bere nyinaa na mframa a wɔtow gu ne nneɛma afoforo a ɛho hia a ɛba nneɛma a atwa yɛn ho ahyia ne asetra mu no so wɔ mfaso ma mpɔtam hɔfo ne wɔn sikasɛm. Esiane eyi nti, nsrahwɛfo nkɔso ahyehyɛde ahorow pii afi ase de wɔn adwene asi nsrahwɛ a ɛtra hɔ daa so de abrɛ nkɛntɛnso bɔne a nsrahwɛfo nkɛntɛnso a ɛrenya nkɔanim no de ba no ase. Amanaman Nkabom Wiase Nsrahwɛ Ahyehyɛde no sii saa nneyɛe yi so dua denam nsrahwɛ a wɔhyɛɛ ho nkuran sɛ Nkɔso a Ɛkɔ So Daa Botae ahorow no fa, denam nhyehyɛe ahorow te sɛ Amanaman Ntam Afe a Ɛfa Nsrahwɛ a Ɛkɔ So Daa ma Nkɔso wɔ afe 2017 mu,[8] ne nhyehyɛe ahorow te sɛ Nsrahwɛ ma SDGs a ɛtwe adwene si sɛnea SDG 8, SDG 12 ne SDG 14 de nsrahwɛ ka ho wɔ sikasɛm a ɛbɛkɔ so atra hɔ daa a wɔbɛbɔ mu .[2]
Nsrahwɛ adu baabi foforo ne nnwuma a ɛreba a ɛfa ahunmu nsrahwɛ ho ne mprempren nnwuma a ɛwɔ po so ahyɛn a wɔde tu kwan no, akwan horow pii wɔ hɔ a wɔfa so kɔsrasra hɔ. Nsrahwɛ adwuma foforo a ebetumi aba ne nsrahwɛ a wɔyɛ no ankasa.