User:Tumbuka Arch/sandbox
From Wikipedia, the free encyclopedia
Cuba (/ˈkjuːbə/ KEW-bə, Chiyowoyelo cha Spanish: [ˈkuβa], mwakuchemeka Ripabukili ya Cuba (Chiyowoyelo cha Spanish: República de Cuba [reˈpuβlika ðe ˈkuβa] ntchalo chakuzingilizgika na manji icho china Nkhaska ya Cuba,na Isla de la Juventud kweneso na tunkhunkha tuchoko tunandi uto tuli musi ,wake.Cuba wali ku mpoto kwa nyanja ikulu ya Caribbean ,Gulf ya Mexico,na nyanja ikulu ya Atlantic apo vikukumana.Cuba walikukhala za kumafumilo gha dazi gha Yucatán Peninsula (Mexico),kummwela kwa Nthavwa ya United States ya Florida na Bahamas,ku manjililo gha dazi gha Hispaniola (Haiti/Dominican Republic), na kumpoto kwa Jamaica na Cayman Islands.Havana ndiwo musumba ukulu kweneso msumba wa boma;kusazgapo misumba inyake nga ni Santiago de Cuba na Camagüey.Malo chaiwo gha charu cha Cuba ni 109,884 km2 (42,426 sq mi) (kwambula malo ghanyake gha maji).Nkhaska ikulu ya charu cha Cuba kweneso mu Caribbean ni Nthaska ya Cuba,iyo ina usani wa 104,556 km2 (40,369 sq mi).Cuba ntchalo chachiŵili chakumanyikwa mu Caribbean pafuma Haiti,na ŵanthu ŵakujumpha 11 miliyoni.Malo agha sono ghkuchemeka Cuba kale ghakaŵa malo gha ŵanthu wakuchemeka Ciboney Taíno kufuma mu chikwi chachinayi Pambele Yesu Wandababike mpaka apo charu cha Spain chikayamba kulamulila mu chikwi cha nambala 15.Kufuma chikwi cha nambala 15,Cuba wakaŵa mu maoko gha Spain kulekezga mu nkhondo ya Spanish–Americanmu 1898 apo Cuba wakakhalika na United States,ndipo wakayamba kujilamulila nga ni de facto United States mtchinjiliza mu 1902.Nga ni chalo chiteta ,mu 1940 Cuba wakayamba kunozga ulamulilo wake wa boma ,ndipo wakauskamo viphijo vyose mu boma lake mwakugaŵanika mu gula kweneso na kulongozgeka mu ulamumilo wa Fulgencio Batista mu 1952.
Charu cha Cuba República de Cuba (Spanish)
|
||||||
---|---|---|---|---|---|---|
|
||||||
Chiluso: ¡Patria o Muerte, Venceremos! ("Homeland or Death, We Shall Overcome!")[1] |
||||||
Nyimbo: La Bayamesa ("The Bayamo Song")[2] |
||||||
Cuba shown in dark green.
|
||||||
Msumba Waboma kweneso Msumba Usani | Havana | |||||
Chiyowoyelo chaboma | Spanish | |||||
Viyowoyelo vinyake | Haitian Creole English |
|||||
Mitundu ya Ŵanthu (2012) |
|
|||||
Vipembezo |
|
|||||
Mwenecharu | Cuban | |||||
Mtundu wa Boma | Unitary Marxist–Leninist one-party socialist republic[3] | |||||
- | First Secretary and President[lower-alpha 1] | Miguel Díaz-Canel | ||||
- | Vice President | Salvador Valdés Mesa | ||||
- | Prime Minister | Manuel Marrero Cruz | ||||
- | National Assembly President | Esteban Lazo Hernández | ||||
Independence from the United States and Spain | ||||||
- | Slaves rebellion Declaration of Independence |
24 September 1810 10 October 1868 |
||||
- | War of Independence | 24 February 1895 | ||||
- | Recognized (Handed over to the United States from Spain) | 10 December 1898 | ||||
- | Republic declared (Independence from United States) | 20 May 1902 | ||||
- | Cuban Revolution | 26 July 1953 – 1 January 1959 | ||||
- | Current constitution | 10 April 2019 | ||||
Ukulu wa Malo | ||||||
- | Malo | 109,884 km2 (104th) 42,427 sq mi |
||||
- | Maji (%) | 0 | ||||
Chiŵelengelo cha ŵanthu | ||||||
- | 2022 estimate | 11,008,112[4] (84th) | ||||
- | 2021 census | 11,113,215[5] (83rd) | ||||
- | Density | 101.8/km2 (80th) 263.6/sq mi |
||||
GDP (PPP) | 2015 estimate | |||||
- | Total | US$254.865 billion[6] | ||||
- | Per capita | US$22,237[6][7] | ||||
GDP (nominal) | 2020 estimate | |||||
- | Total | US$107.352 billion[8] (60th) | ||||
- | Per capita | US$9,478[8] (69th) | ||||
Gini (2000) | 38.0[9] medium |
|||||
HDI (2021) | 0.764[10] high ·83rd |
|||||
Ndalama | Cuban peso (CUP ) |
|||||
Mtundu Wanyengo | CST (UTC−5) | |||||
- | Summer (DST) | CDT (UTC−4) | ||||
Woko la galimoto | right | |||||
Intaneti yacharu | .cu |
Chinyengo na kusuzgika mu ulamulilo wa Batista ukapangiska kuti wauskikepo pa mpando mu 1959 pa 26 Julayi uwo paumalilo ukayamba ulamulilo wa mdangilili zina lake Fidel Castro.Kufuma 1965,charu chikayamba kulamulilika na Chipani cha Communist ya Cuba.Charu ichi chikaŵaso pa vifukwa vya Nkhondo Yakuzizila pakati pa Soviet Union na United States ndipo bomba likulu lakofya la chivukula pafupi fupi likaphulika pa Cuban Missile Crisis ya 1962.Pa ulamulilo wa Castro,Cuba wakayamba kutola luwande lakukhwimiska chitetezo chake kupilila Afilika na Asia.Mwa mwambo,Cuba wakutoleka nga ngwachi Latin America.Ntchalo cha mwambo inandi.
Cuba ni yumoza mwa msangi wa United Nations , G77,Non-Aligned Movement, Organisation ya African, Caribbean na Pacific States, ALBA, na Organization ya American State.