Mehsa Emini protestoları
2022'de İran genelinde başlayan hükûmet karşıtı tepkiler / From Wikipedia, the free encyclopedia
Mehsa Emini protestoları, 16 Eylül 2022'de İran'da başlayan ve 2023'e kadar devam eden sivil huzursuzluk ve protesto hareketleridir. Protestolar, 1979'daki İslam Devrimi'nden bu yana "ülkenin daha önce gördüğü hiçbir şeye benzemeyen",[6] hükûmete karşı "en büyük meydan okuma"[7] ve "en yaygın isyan" olarak tanımlandı.[8]
2022 İran protestoları | |||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2021-22 İran protestoları, İran Demokrasi Hareketi ve Mehsa Emini'nin ölümü | |||||||||||||||||||||||||
|
Mehsa Emini, Sakkız'den Tahran'a gelirken başörtüsünü "uygunsuz" bir şekilde takarak İran'ın zorunlu başörtüsü yasasını ihlal ettiği iddiasıyla 13 Eylül 2022 tarihinde Ahlak Polisi tarafından tutuklandı. Görgü tanıklarına göre, Ahlak Polisi görevlileri tarafından ciddi şekilde dövüldü, bu iddia İranlı yetkililer tarafından reddedildi.[9] Daha sonra fenalaşarak hastaneye kaldırıldı ve üç gün sonra hayatını kaybetti.[9] Protestolar, Emini'nin memleketi Sakkız'dan, İran Kürdistanı'ndaki diğer şehirlere ve İran geneline yayılırken, hükûmet ise yaygın internet kesintileri, sosyal medya kullanımına ülke çapında getirilen kısıtlamalar,[10][11] göz yaşartıcı gaz ve silah sesleriyle karşılık verdi.[2][12][13]
Protestolar, 2019'da 1500'den fazla kişinin öldürüldüğü İran protestoları kadar ölümcül olmasa da,[14] ülke çapında; sosyal sınıflara, üniversitelere, sokaklara ve okullara yayıldı. Hükûmetin protestolara müdahalesi sonucunda 15 Eylül 2023 itibarıyla 68'i çocuk olmak üzere en az 551 kişi hayatını kaybetti. Çoğunun affedildiği Şubat 2023'ten önce, en az 134 şehir ve kasaba ile 132 üniversitede tahmini 19.262 kişi tutuklandı.[15][16]
Aralarında okul çocuklarının da bulunduğu kadın protestocular gösterilerde kilit bir rol oynadı. Kadınlar için daha fazla hak talebinin yanı sıra İslam Cumhuriyeti'nin devrilmesinin de istendiği protestolar, İran'da seçim sonuçlarına ya da ekonomik sıkıntılara odaklanan önceki büyük protesto hareketlerinden ayrışmaktadır.[17] Hükûmetin protestolara tepkisi ve "barışçıl protestoculara ve çocuklara karşı acımasız ve orantısız güç kullanımı" geniş çapta kınanırken,[18] İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamenei, olayları "ayaklanma" ve İran'a karşı yabancı düşman devletler ve yurtdışındaki muhalifler tarafından yaratılan "hibrit savaşın" bir parçası olarak değerlendirdi.[19][20][21]