Magmatik kayaçlar
Magmanın yeryüzüne çıkarken soğumasıyla meydana gelen kayaçlardır. / From Wikipedia, the free encyclopedia
Magmatik kayaçlar, magmanın yükselerek yer kabuğunun içerisine girip veya yeryüzüne ulaşıp soğuyarak katılaşması sonucu oluşan kayaç türüdür. Üç ana kaya türünden biridir, diğerleri tortul ve metamorfiktir. Magmatik kaya magma veya lavın soğutulması ve katılaşmasıyla oluşur. Magmatik kayaçlar çok çeşitli jeolojik ortamlarda meydana gelir: kalkanlar, platformlar, orojenler, havzalar, büyük magmatik bölgeler, genişletilmiş kabuk ve okyanus kabuğu. (Resim1) Magmatik kayaçlar temel olarak silikat minerallerinden oluşmuşlardır. Magmanın bileşimi temel bazı elementlerin dağılımını yansıtsa da oranları değişmekte ve bu da belli başlı magma tiplerinin oluşmasına neden olur.[1]
Silisyum oksit bileşiğini barındırma oranlarına göre 3 tip magma belirlenmiştir. Bunlar: felsik (+%65), mafik(%45) ve ortaç(%45-65) magmalardır. Magmanın sahip olduğu bileşim fiziksel ve kimyasal özelliğinde karakteristik izler bırakmaktadır, örnek olarak en önemli özellik de viskozite (akmaya karşı direnç) özelliğidir. magmanın yapısındaki silisyum oksit de viskoziteyi artırmaktadır.[1] magmatik kayaçlar temel olarak 2 grupta toplanır:
Plutonik Kayaçlar (Intrusive Magmatik Kayaçlar)
Bu tür magmatik kayaçlar yüksek viskoziteli magmadan türerler, bu sayede mantodan oluştuktan sonra magma kütlesi yüzeye gelecek kadar ilerleyemez ve jeotermal etki nedeniyle (yerin derinliklerideki sıcaklık) hızlıca soğumaz ve iri taneli kristaller üreterek kaya oluşturur.
Volkanik kayaçlar (Extrusive Magmatik Kayaçlar)
İçeriklerinde, plütonik kayaçlara nazaran oldukça az silisyum oksit barındıran magmadan türeyen bu kayaçlar düşük viskoziteleri sayesinde magmatik oluşum sürecinin ardından hızlıca yeryüzüne ulaşırlar, bu durum sonrası ise ani sıcaklık düşüşüyle soğurlar ve büyük kristal üretemeden kayaç oluşur. Masif, küçük kristalli ve genelde koyu renkli kayaçlardır.