Kıbrıs Harekâtı
Türkiye'nin 1974'te Kıbrıs'a düzenlediği askerî harekât / From Wikipedia, the free encyclopedia
Kıbrıs Harekâtı (TSK kod adı: "Atilla Harekâtı",[19][20] Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde "Kıbrıs Barış Harekâtı", Yunanca: Τουρκική εισβολή στην Κύπρο "Kıbrıs Türk İstilası"), 20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevit’in emriyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askerî harekât.[21][22][23][24][25][26] Harekâtın ilk ayağı Yunanistan Hükûmetinin desteğiyle yapılan 15 Temmuz 1974 darbesinin ardından düzenlendi. 14 Ağustos günü başlatılan ikinci harekâtla -Kuzey Lefkoşa da dâhil olmak üzere- adanın yüzde 37'sinin Türk kontrolüne geçmesiyle sonuçlandı.[27] 140 bin[28][29] ila 200 bin[30] Rum, adanın kuzeyinden; 42 bin[31] ila 65 bin[32] Türk, adanın güneyinden göçmen oldu.
Kıbrıs Harekâtı | |||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Kıbrıs Sorunu | |||||||
TSK'ye ait bir M47 tankı, başkent Lefkoşa'da bulunan Sarayönü Meydanı'na giriyor. | |||||||
| |||||||
Taraflar | |||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||
Bedrettin Demirel Osman Fazıl Polat Süleyman Tuncer Sabri Demirbağ Sabri Evren |
George Karayannis Michael Georgitsis Konstantinos Kombokis Nikolaos Nikolaides Dimitrios İoannidis Nikos Sampson | ||||||
Güçler | |||||||
• 150[11]-180 adet M47 ve M48 Patton tankları[12] |
• 12.000 Rum askeri[13] | ||||||
Kayıplar | |||||||
TSK: 498 ölü ve 1.200 yaralı[14] |
Kıbrıs Cumhuriyeti ve Yunanistan: | ||||||
3 Avusturyalı asker öldü ve 24 Avusturyalı, 17 Fin, 4 Britanyalı ile 3 Kanadalı olmak üzere toplam 48 asker yaralandı (UNFICYP).[14] |
Türkiye Cumhuriyeti; harekâtın, Zürih ve Londra Antlaşması'nın 4. maddesine istinaden düzenlendiğini savunmaktadır.[33] Fakat Birleşmiş Milletler[34] ve Avrupa Konseyi[35] bu harekâtı işgal olarak değerlendirmektedir.
20 Temmuz 1974 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 353 sayılı kararında[36] "Uluslararası güvenlik ve barış için ciddi tehlikeye yol açan ve bölge üzerinde olağanüstü infiale müsait bir ortam yarattığından Birleşmiş Milletler ciddi bir endişe duymaktadır. Tüm devletlerin Kıbrıs Cumhuriyeti'nin toprak bütünlüğüne saygı duyması gerekir. Yabancı askerî müdahaleye derhâl son verilmelidir." diyerek harekâta karşı olduğunu belirtti ve ateşkese çağırdı.[37][38] Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, 11 Mayıs 1984 tarihindeki 550 sayılı kararında ise durumu "işgal" olarak niteledi.[4][39]
Avrupa Konseyi Parlamentler Meclisi, 29 Temmuz 1974 tarihli 573 sayılı kararında birinci harekâtın uluslararası antlaşmalar çerçevesinde gerçekleştiğini belirtti.[40][41] Birinci harekâtın antlaşmalar çerçevesinde yasal bir müdahale olarak değerlendirilmesi mümkündür ancak belli bir bölgede kontrol kurulmasını sağlayan ikinci harekât bu kapsamda değerlendirilmemektedir.[42] Uluslararası kuruluş kararlarının çoğu, oluşan durumu "yasa dışı istila" olarak tanımlamaktadır.[40]