İkinci Dağlık Karabağ Savaşı
Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan savaş / From Wikipedia, the free encyclopedia
İkinci Dağlık Karabağ Savaşı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 44 Günlük Savaş (Azerice: İkinci Qarabağ müharibəsi, Dəmir Yumruq əməliyyatı veya Vətən müharibəsi; Ermenice: Հայ-ադրբեջանական պատերազմ, Արցախյան երկրորդ պատերազմ veya 44-օրյա պատերազմ) Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.
İkinci Dağlık Karabağ Savaşı | |||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Dağlık Karabağ sorununun bir parçası | |||||||||||
Azerbaycan'ın savaş sırasında ele geçirdiği bölgeler Rus barış gücünün bulunduğu Dağlık Karabağ bölgesi | |||||||||||
| |||||||||||
Taraflar | |||||||||||
İddia edilen: Türkiye (Ermenistan tarafından iddia edildi)[18][19][20] Destekçi: Silah yardımı: |
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti
İddia edilen: Silah yardımı: | ||||||||||
Komutanlar ve liderler | |||||||||||
İddia edilen:
|
| ||||||||||
Çatışan birlikler | |||||||||||
İddia edilen: Suriye Millî Ordusu[57][58][59][60][61][lower-alpha 3]
Türk Silahlı Kuvvetleri (Ermenistan tarafından iddia edildi)
|
Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu
İddia edilen:
| ||||||||||
Güçler | |||||||||||
Bilinmiyor
| Bilinmiyor | ||||||||||
Kayıplar | |||||||||||
Azerbaycan'a göre:
Birimler:
Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'ne göre:
Birimler:
|
Ermenistan'a göre:
| ||||||||||
100 Azerbaycanlı[98] ve 65 Ermeni sivil öldü.[99] 416 Azerbaycanlı ve 165 Ermeni sivil yaralandı.[99][100] 3 Azerbaycanlı[101] ve 40 Ermeni sivil ele geçirildi[102] 1 Rus Mil Mi-24'ü vuruldu, 2 mürettebat üyesi öldü ve 1'i yaralandı.[103] 1 Rus sivil öldü.[104] 2 Fransız[105] ve 3 Rus gazeteci[106] yaralandı.[107] 1 İranlı sivil başıboş ateş sonucu yaralandı.[107] 40.000 Azerbaycanlı[108] ve 90.000-100.000 Ermeni yerinden edildi.[109][110][111][112] |
Çatışmalar 27 Eylül 2020 sabahı, Karabağ Savaşı (1988-1994) sonrasında kurulan temas hattında başladı ve her iki taraf da askerî ve sivil kayıplar bildirdi. Başlangıçta karşılıklı devam eden sınır çatışmaları, Azerbaycan kuvvetlerinin kademeli olarak ilerleyişi ile de jure olarak Azerbaycan'a ait olan Dağlık Karabağ ile Dağlık Karabağ etrafındaki yedi rayondaki Ermenistan ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin işgalini[lower-alpha 7] sona erdirmeye evrildi.[113] Çatışmalar sonucu, Ermenistan ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti, sıkıyönetim ve topyekûn seferberlik ilan ederken[114][115] Azerbaycan ise 28 Eylül'de ilan edilen kısmi sıkıyönetim sonrası[116] sokağa çıkma yasağı ve sınır hattı boyunca savaş hâli ilan etti.[117][118]
Çok sayıda ülke ve Birleşmiş Milletler çatışmayı şiddetle kınadı ve her iki tarafı da gerilimi azaltmaya ve müzakereleri gecikmeden sürdürmeye çağırdı.[119] 10 Ekim'de Uluslararası Kızılhaç Komitesi desteği ve Rusya arabuluculuğunda hem Ermenistan hem de Azerbaycan tarafından kabul edilen insanî ateşkes resmen yürürlüğe girse de[120][121] ateşkes her iki taraf tarafından da tamamen göz ardı edilerek ölülerin planlanan dönüşü ve yaralı ve tutukluların değişimi durduruldu.[122]
Dağlık Karabağ'ın ikinci en büyük şehri Şuşa'nın Azerbaycan kontrolüne geçmesi sonrası 9 Kasım 2020 tarihinde, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in arabuluculuğu ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Ermenistan başbakanı Nikol Paşinyan tarafından Ateşkes Antlaşması imzalanarak Dağlık Karabağ bölgesindeki tüm çatışmalara 10 Kasım 2020 tarihinde Moskova saati ile 00.00 itibarıyla son verildiği açıklandı.[123][124][125] Tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Arayik Harutyunyan da çatışmaların sona ermesini kabul etti.[126]
Azerbaycan'ın askerî ve diplomatik zaferi ile sonuçlanan savaşın ardından yeniden imar çalışmaları başlatıldı ve yerinden edilmiş on binlerce Azeri mülteci geri dönmeye başladı. Savaş sonucunda 40 bin Azeri ve 90 ile 100 bin Ermeni bireyin yerinden edildiği rapor edildi. Savaş sonunda siyasi konumunu güçlendiren İlham Aliyev tarafından 10 Aralık 2020'de Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın da katılımıyla başkent Bakü'de geniş kapsamlı bir askerî geçit töreni düzenlendi.